Battlestar Galactica, Final Episode

پایان سرگردانی برای فضاپیمای «جنگ اختر کهکشانی»

 

نگاهی به یک سریال تلویزیونی بسیار محبوب و موفق در آمریکا، بتلستار گلکتیکا Battlestar Galactica  جمعه این هفته با پخش یک قسمت ویژه دو ساعته، بعد از نزدیک به شش سال، به کار خود پایان می دهد. این سریال تخیلی - علمی که ماجراهای آن در جهان آینده اتفاق می افتد، بازتابی است از حوادث سیاسی جهان که هفته پیش موضوع بحث سمینارویژه ای در سازمان ملل بود.

 

اسم سریال، «بتلستار گلکتیکا» البته در فرهنگ لغت پیدا نمی شود. اسم این سریال هم مثل خودش و دکورهاش و لباسهاش و شخصیت هاش، غلط انداز است.  بتل استار از ترکیب battle  به معنی جنگ و star به معنی ستاره یا اختر درست شده که برای اینکه آهنگین هم باشد، battlestar ما ترجمه کردیم «جنگ اختر» و گلکتیکا هم یک واژه ساختگی است از گلکتیک، به معنی عظیم و کهکشانی، که حالا روی هم می شود «جنگ اختر کهکشانی!» که نام کشتی فضاپیمای جنگنده ای که انسانهای بازمانده در جهان آینده، بر آن سوارند.

 

گزارش بهنام ناطقی با بهنود

داستان سریال از آنجا شروع می شود که شبه انسانهای مصنوعی یا «سایلون» Cylon که اختیارشان از دست آفرییندگان آنها، یعنی انسانها، بیرون آمده، میلیارد ها انسان در همه کهکشانها یا مستعمرات دوازده گانه را از مین می برند.  روباتهائی که مخلوق خود انسانها بودند، آنها را نابود کردند، و انسانهای باقی مانده می آیند به آخرین سنگر، کره زمین، دو هزار سال بعد از آنکه حمله عظیمی کل آن را در هم کوبیده. با بررسی روباتها یاشبه انسانها، در واقع موضوع اصلی این سریال، خود انسان و جوامع بشری و روابط سیاسی و اجتماعی میان جوامع است. این سریال که مدتها روی یک شبکه کابلی به نام «کانال سای فای» یا افسانه علمی پخش می شد، حالا روی DVD  در دسترس قرار گرفته، و در حالیکه پخش آن دارد تمام می شود، تازه میلیونها نفر دارند آن را کشف می کنند.

 

دوشنبه این هفته، در یک جلسه خاص، منتقدهای برجسته مطبوعات را دعوت کردند و دوساعت آخر این سریال را که فرداشب پخش می شود، بعد از گرفتن امضا و قسم پای تعهد سکوت، به آنها نشان دادند و سه شنبه هم سمیناری در مقر سازمان ملل در نیویورک، در شورای اقتصادی - اجتماعی سازمان ملل، برگزار شد که در آن رانالد مور و دیوید آیک، نویسندگان و تهیه کنندگان سریال و چند تا از هنرپیشه ها از جمله مری مکدانل و ادوارد جیمز اولموس، در باره مفاهیمی که در این سریال مطرح می شود، صحبت کردند، از جمله حقوق بشر، شکنجه، استفاده از بچه ها در جنگها، تروریسم و آشتی در جهان از طریق گفتگو میان تمدن ها و ادیان.

 

***

 

دست اندرکاران و منتقدان، از افشای محتوای بخش پایانی سریال بتلستارگلکتیکا طفره می روند  و هواداران در سایتهای خود به گمانزنی می پردازند.  در سمینار سه شنبه ی  سازمان ملل، بازیگر نقش آدمیران ویلیام آداما، ادوارد جیمز اولموس، می گوید این سریال در واقع ادامه فکری است که فیلم Bladerunner یا تیغ ران مطرح می کند. روباتهای انسان نما  و روباتهای جنگنده را انسانها خلق کردند، ولی حالا آنها آمده اند جهان انسانها را تسخیر کرده اند. او می گوید این سریال بیننده را به جهانی می  برد که Bladerunner پیش بینی کرده بود. در روابط پیچیده انسانها و شبه انسانها یا سایلونها، سریال بتلستار گلکتیکا به بررسی اعتقادات بشریت می پردازد و تاثیر آنها در نظام های سیاسی.

 

خالق سریال رانالد مور می گوید بعد از حمله تروریستی 11 سپتامبر 2001 هنگام تماشای فیلم تلویزیونی 30 سال قبل بتلستار گلکتیکا فکر سریال جدید به ذهن او خطور کرد. او می گوید سریال، در باره سرنوشت چند بازمانده یک حمله عظیم است که به نظر او، در جهان بعد از 11 سپتامبر، می توانست طنین قوی در تماشاگر داشته باشد و وظیفه خود می دانست که این حوادث و داستان سریال را تا جای ممکن با حقیقت تطبیق دهد. منتقدان در باره این سریال می گویند که برخلاف ظاهرش، یک سریال در باره فضای بیرون نیست، بلکه سریالی است در باره فضای درون، که در روابط  روباتهای و هوشمند و انسان نماهای کمال یافته،  دنبال تعریفی می گردد برای انسانیت.

 

رانالد مور می گوید سعی کرده اند خیلی از مباحث اخیر جامعه آمریکا را در سریال بگنجانند، مثلا تقابل آزادیهای فردی و امنیت ملی؛ قدرت ارتش، شکنجه زندانیان. او می گوید در فرهنگ آمریکا خیلی رویداد بود که در این سریال می گنجید. مور می گوید سریال برای آدمهای متفکر معنی دارد و معمولا این ها را متفکران فرقه ای می خوانند یا متفکران حاشیه ای ولی آدمهائی که می خواهند در باره چیزهای پیچیده فکر کنند به این سریال گرایش پیدا می کنند. مور  می گوید مغرور است از این سریال و غمگین که دارد تمام می شود.

 

***

 

بتلستار گلکتیکا، فقط یک سریال نیست. در واقع این یک فرانچایز یا دکان چند نبش رسانه ای است متشکل از فیلمهای تلویزیونی و سینمائی، کتابهای مصور، عروسک و اسباب بازی. نخستین فیلم تلویزیونی «بتلستار گلکتیکا» برای اولین بار در سال 1978 تولید شد و موفقیتی اتفاقی داشت برای اینکه ناخواسته خنده دار شده بود. ولی بر اساس  آن، چندین کتاب مصور بیرون آمد، چند پایلوت یا نمونه برای تلویزیون ساخته شد، فیلم سینمائی درست شد... و از امتیاز آن برای ساختن بازیهای کامپیوتری استفاده شد تا اینکه رانالد مور، نویسنده و تهیه کننده سریال فعلی، در سال 2003 ، ابتدا به صورت یک مجموعه چند قسمتی یا «مینی سری»  و بعد هم به صورت سریال هفتگی، احیا کرد، اما دیدگاهی تاریک و بدبین تر به این مفهوم آورد. وجه مشترک تمام اینها، جنگ میان تمدن بشری است در 12 مستعمره در کهکشانهای دوردست، با سایلون ها، که روباتهائی آدم نما هستند که اختیار را از چنگ آدمها بیرون آورده اند و سرانجام آدمها قلع و قمع می شوند به غیر از یک معدود که سوار بر کشتی فضائی جنگنده ای به نام «جنگ اختر کهکشانی» در فضا سرگردان می شوند در جستجوی یک مستعمره دیگر به نام کره زمین، که ده اپیزود پیش سرانجام به آن رسیدند و معلوم شد که 2 هزار سال قبل نابود شده در اثر حمله اتمی.

 

این سریال «افسانه علمی» برای این غلط انداز است که  در واقع به بررسی رویدادهای سیاسی و اجتماعی امروز جهان و به خصوص آمریکا می پرازد و  یک سریال سیاسی - اجتماعی است با بحث های فلسفی و دینی در باره نقش انسان در آفرینش و اساسا علت وجود انسان در جهان، نظام قدرت در جوامع انسانی، بازیهای سیاسی و قدرت جوئی، که به آن لباس یک سریال علمی - تخیلی جنگی و سکسی داده اند، وبا موضوع های مثل مبارزه با تروریسم و حقوق بشر، آن را به امروز مربوط ساخته اند.  

 

یبتلستار گلکتیکا یکی از پیچیده ترین و تخیل آمیز ترین و در ضمن الهام بخش ترین سریالهای تلویزیونی است که در این دکورهای تخیلی، که تداعی کننده سفینه های فضائی، و جهان های آینده هستند، با شخصیت های افسانه ای در لباسها و پزهای سکسی،  ظاهر می شوند، درواقع بحث هائی در باره نقش دین و آزادی های فردی را مطرح می کند، و هشدارهای جدی در باره تهدیدهائی می دهد که از درون متوجه جامعه آمریکا و کل بشریت است. 

 

به قول اسکات پی یرس، منتقد روزنامه پرتیراژ ایالت یوتا، Desert News، محور تمام داستانهای این سریال، انسان  است، نه تنها تلاش بازماندگان جامعه بشری برای بقا در جهان، بلکه تلاش موجودت مصنوعی انسان نما، برای قبول کردن یا رد کردن انسانیتی که در درون آنها برنامه ریزی شده. اصلا سریال جدید با خشم یکی از سایلون ها از جنبه های انسانی وجودش شروع می شود، به خاطر شباهت هایش با انسان است که تصمیم می گیرد تمام مستعمره های جامعه بشری را درهمه کهکشانها نابود کند.  بعضی از این سایلونها خیلی از آدمها دین دارتر هستند و مونوتئیست، یا تکخدائی هستند، در حالیکه آدمهای این سریال، مثل جوامع رم و یونان قدیم، چند خدائی هستند.

 

در روز سه شنبه در سازمان ملل، به قول خبرنگار استارلجر، بزرگترین روزنامه ایالت نیوجرسی، موضوعهای مورد بحث، همان موضوعهای مورد علاقه سازمان ملل بود که در این سریال هم می بینیم. مثلا صحنه هائی از شکنجه زندانیان در این سریال را نمایش دادند و یکی از مقامات کمیسیریای عالی حقوق بشر سازمان ملل، آقبای کرگ موکر،  از جمله اشاره کرد ما برای اینکه بتوانیم دشمن خود را شکنجه بدهیم، اول باید انسانیت او را ازش بگیریم، و بنابراین، به نوعی همه ما سایلون، یا شبه آدم هستیم، و همه ما مستعمره چی، اشاره اش بود به دو دسته آدم که در این سریال مطرح می شوند. سازندگان سریال تاکید کردندکه در صحنه شکنجه، مخصوصا اینکه آیا شخصیتی که شکنجه می شود بمب اتمی دارد یا ندارد را مبهم گذاشته اند، و بنابراین تماشاگر نمی تواند توجیهی در داستان برای این شکنجه داشته باشد.

 

در قسمت دیگر، موضوع تروریسم و بمب گذاری انتحاری بود و جنبه های اخلاقی وانسانی آن را از مباحث بازیگردان  در صحنه هائی از این سریال در آنجا نشان دادند و همچنین در باره آشتی میان بشریت از طریق گفتگو میان تمدنها و ادیان،  صحبت کردند. از جمله، خیلی بحث شد که چرا سایلونها تک خدائی هستند و آدمها چندخدائی؟ و خالق سریال، رانالد مور جواب داد که این تصمیم اتفاقی پیش آمد و اضافه کرد که مقامات شبکه سای فای SyFy پخش کنندگان سریال، از تنش بروز مذهبی در قصه میان آدمها و سایلونها استقبال کردند و او را تشویق کردند آن را گسترش بدهد. منتقدها اغلب نوشته اند چون امضا داده اند، حرفی نمی توانند بزنند که بخشی از داستان آنرا فاش کند، ولی یک منتقد نوشته وقتی تماشای این دو ساعت تمام شود، به یقین می خواهید همه قسمت ها را از اول تماشا کنید.