33 Variations with Jane Fonda

جین فاندا در «33 واریاسیون»

 

نمایشی به نام  «33 واریاسیون» با شرکت جین فاندا، ستاره سینما، که دوشنبه شب در تئاتر یوجین اونیل نیویورک افتتاح شد، به خاطر حضور جین فاندا، خبر ساز شده است، چون بعد از 46 سال این ستاره سینما، در 71 سالگی بر می گردد به بازی روی صحنه برادوی. در شرایطی که خیلی از تئاترها سعی می کنند با آوردن ستاره های سینما، توجه جلب کنند، و ضمنا این روزها برادوی، یعنی تئاتر حرفه ای نیویورک، بیشتر  شاهد احیای موزیکال های شناخته شده بازسازی نمایش از روی فیلمها یا قصه های معروف، که کمتر ریسک دارد،  هستیم.

 

ولی  نمایش 33 روایت یا 33 واریاسیون، در میان نمایش های جدیدی که این روزها در برادوی افتتاح می شود یگانه است، و آن هم به خاطر حضور یک ستاره سینما نیست، چون یگانگی 33 واریاسیون یا 33 روایت در این است که نمایشی است جدید و ابتکاری از یک نویسنده و نمایش پرداز معاصر--  اما در نمایش جدید مویسس کافمن، ستاره اصلی، خود بتهوون است، و یکی از آثار کمتر شناخته شده او به نام 33 واریاسیون،  که یک پیانیست زبده روی صحنه آن را اجرا می کند --  این موسیقی در محور نمایش قرار می گیرد -- و هر صحنه نمایش، تحلیل یکی از این وارسیون هاست و آن را ربط می دهد به زندگی این شخصیت امروزی، یعنی محققی که بدن پیرش تاب شور و وسواس فکری و روحی او را ندارد. بقیه نمایش، دور و در اطراف قطعات موسیقی ساخته شده.

 

گزارش تلویزیونی بهنام ناطقی

داستانش هم این است که یک ناشر معتبر موسیقی در وین، موسیقی که آهنگسازی میانمایه و متوسط  بود، به نام انتون دیابلی Anton Diabeli در اوائل قرن نوزدهم،  بتهوون و چند آهنگساز دیگر را دعوت می کند به نوشتن واریاسیون هائی روی یک قطعه والس 34 ثانیه ای که او نوشته بود، و می گوید همه آنها را می خواهد یکجا منتشر کند -- بتهوون نگاهی به قطعه می اندازد و می گوید این قطعه پیش پا افتاده ارزش وقت من را ندارد. ولی بعد نظرش عوض می شود و سه سال عمرش را می گذارد روی نوشتن روایت های مختلف از این قطعه، بعضی از این روایت ها از قصه 34 ثانیه تا 45 دقیقه طول می کشد. نویسنده نمایش، مویسس کافمن Moises Kaufman در مصاحبه ای این را مقایسه کرده بود با یک آهنگساز معاصر مثلا فیلیپ گلس Glass، که سه سال از زندگی اش را بگذارد مثلا روی بازنویسی روایت های مختلف از مثلا یک ترانه از بریتنی اسپیرز...   نمایش «33 واریاسیون» پائیز 2007 در واشنگتن روی صحنه رفت، البته بدون جین فاندا... و اجراهای آن در نیویورک از دوشنبه یعنی سه شب پیش افتتاح شد، با حضور جین فاندا، ستاره 71 ساله ای که به خاطر قامت کشیده و صدای استوارش، تحسین شده.

 

در 33 روایت، جین فاندا نقش دکتر کاترین برانت را بازی می کند، محققی که به دنبال کشف اسرار یک اثر بتهوون در قرن بیست و یکم، به همان وسواس تب آلودی دچار می شود که بتهوون به مدت سه سال هنگام خلق این اثر در قرن نوزدهم احساس می کرد. جین فاندا می گوید ایفای این نقش برایش راحت و جالب بود و اصلا دستپاچه نشد، به خاطر اینکه از خود نمایش خیلی خوشش می آید.  خانم فاندا که اینجا او را در کنار نویسنده و کارگردان مویسس کافمن می بنیم، ترکیبی از اراده قوی و آسیب پذیری جسمی را در این شخصیت ارائه می دهد.

 

نویسنده وکارگردان مویسس کافمن می گوید خانم فاندا، به خاطر فعالیت های اجتماعی و سیاسی اش عادت دارد برای گروه های بزرگ سخنرانی کند و به همین خاطر، رگ تئاتر در بدنش هرگز به خواب نرفته. نمایش با استفاده از تصاویر و نت های دست نوشته بتهوون، کندی و کاوی است در روند خلاقیت و رابطه خود هنرمند با اثرش، با مخلوقش...  در این اثر، کالین هنکس،  پسر تام هنکس، که اینجا او را کنار همبازی اش سامانتا ماتیس، می بینیم، برای اولین بار در یک نمایش برادوی ظاهر می شود.

 

کالین هنکس، می گوید این نمایش در سطوح مختلف کار می کند و هر صحنه، بازتاب یکی از واریاسیون های بتهوون است، و خود بتهوون، و پیانیست هم، شخصیت های نمایش هستند. او می گوید دستمایه خوب داشتن، به کار کمک می کند.

 

بعضی از معماهائی که محقق موسیقی در قرن بیست و یکم در زندگی خود با آنها روبروست، با معماهائی که بتهوون هنگام نوشتن اثر داشت، موازی می شوند. خانم فاندا می گوید بعضی از صحنه ها که قبلا اصلا دوست نداشت حالا برایش محبوب ترین صحنه ها هستند،  او صحنه خیالی روبرو شدن شخصیت خودش با بتهوون را مثال می زند. زک گرنر، بازیگر نقش بتهوون می گوید فقط یک بار در پایان نمایش با جین فاندا روبرو می شود و این لحظه هائی است که هرشب انتظارش را می کشد. او خانم فاندا را انسانی بزرگ و فروتن توصیف می کند.

اجراهای نمایش «33 روایت» تا پایان بهار در تئاتر یوجین اونیل برادوی روی صحنه خواهند ماند و بلیط خیلی از شبها از حالا نایاب است و بازار سیاه پیدا کرده.

 

***

 

انتون دیابلی، که یکی از کمپانی های نشر موسیقی در قرن نوزدهم را آن هم در یکی از مراکز موسیقی کلاسیک، یعنی وین، اداره می کرد، هم با این اثر جادوانی شده، به خاطر کاری که بتهوون کرده. مشهور است که  آن تم والس که دیابلی نوشته بود، چند عیب بارز داشت، در همان 34 ثانیه، مکرر بود، فاقد تخیل بود و قابل پیش بینی، جمعا 16 عبارت bar موسیقی بود که هر کدام عینا تکرار می شدند، در حالیکه بتهوون 33 روایت برای آنها نوشت --  که بعضی 45 دقیقه طول می کشد. موضوع،  نوری است که از نبوغ بتهوون به این قطعه افتاده، و ظاهرا مویسس کافمن هم در این اثر دنبال کشف همان رفته، و گفته در چهارسالی که صرف تحقیق روی این اثر کرده، مثل شخصیت محقق در خود نمایش، یعنی همان شخصیتی که جین فاندا نقشش را بازی می کند، هدفش این بود که به راز این وسواس جنون آمیز بتهوون با این والس پی ببرد که چطورسه سال عمرش را با آن پر کرد. مریضی مهلک شخصیت جین فاندا، به این جستجو، جنبه عاجلی داده که به هیجان نمایش اضافه می کند. 

 

مویسس کافمن، تئاتر نویس مستند است. کارهای معمولا ریشه در تحقیق و اسناد دارند  --  مویسس کافمن و به خاطر نمایشی معروف است که سال 2000 از او برصحنه آمد به نام «پروژه لارامی» در باره واکنش به قتل یک نوجوان همجنسگرا در شهر وایومینگ.  قبل از آن هم نمایش او به نام Gross Indecency  یا زشتی وقیح نامزد جوائز متعدد از جمله Tony Award شد. آن نمایش که در سال 1997 آمد، راجع به محاکمه اسکار وایلد بود به خاطر همجنسگرائی، که در هردو آنها، کولاژی ارائه داده  از بریده روزنامه، شهادت در دادگاه و مصاحبه های چاپ شده. اینجا هم دست نوشته های بتهوون و نامه های او منبع کار هستند، که پرده هم آنها را منعکس می کند و تماشاگر را می برد به درون ذهن خلاق بتهوون، از روی مطالعه نت های  بتهوون که  در مرکز اسناد او در بن قرار دارد، مسیر فکری او را می توان دید، به خاطر اینکه نت ها با مداد می نوشته و بعد با قلم، آن قسمت هائی را که قبول داشته و می خواسته بماند، روی آنها می نوشته.  اما بیشتر این کارها، دیالوگ را از جاهای دیگر برمی دارد و به قول منتقدها، ضعف دارد در نوشتن دیالوگ اصیل.

 

منتقدها همه یکصدا از بازی خانم جین فاندا، از امکانات بدنی اش، از قامت فاخر و بلندش که در 71 سالگی در نهایت قدرت و صلابت، با صدائی  که خدشه یا لغزشی در آن نیست،  وسواس شخصیت محقق به حل معمای بتهوون را برای تماشاگر باورپذیر می کند. دیوید رونی در «ورایتی» نوشته هرچند این نمایش چیزی بیشتر از یک درس موسیقی با توضیح های زیبا، بیشتر نیست، اما جذابیت بی زمان خانم فاندا که بعد از 46 سال برمی گردد، نه تنها از سن و سال بالاتر می رود بلکه از محدودیت های این متن هم عبور می کند.  و منتقد دیلی نیوز نوشته خانم فاندا همه آنچه او را به یک ستاره سینما تبدیل کرده به این نقش می دهد، سرسختی توام با آسیب پذیری، و آن صدای متشخص، که همه چیز را زیبا جلوه می دهد.

منتقد با سابقه جان سایمون که حالا برای برادوی نیوز می نویسد، از اینکه خانم فاندا، رنجهای شخصیت را نمی دوشد، ستایش کرده.

 

به قول «بن برنتلی» منتقد نیویورک تایمز، کل اثر مبنای سستی دارد، با این حال، بن برنتلی  نوشته همه لغزش ها را حار است به این اجرا ببخشد، اجرائی که موفق شده شفافیت بازی جین فاندا را بعد از 46 سال به صحنه نیویورک بازگرداند. این منتقد یادآور شده که در ورای این تحقیق در باره معمای خلاقیت در اثر بتهوون، این نمایش یک رابطه مادر- دختری است که موسیقی بتهوون روی آن سوار شده و متاسفانه باید بیشتر از این، تکان دهنده و شورانگیز باشد.  این منتقد بعد از تشبیه این اثر به نمایش آمادئوس در باره رابطه موتزارت و موسیقیدان کم مایه هم عصرش سالی یری، می نویسد مویسس کافمن توانائی تئاتری Peter Shaffer نویسنده آمادئوس را ندارد. از دید این منتقد، شخصیت خانم فاندا، که قرار است عمری را به مطالعه آثار بتهوون گذارنده باشد، زیاد هم وارد یا حتی با اشتیاق به نظر نمی رسد. الیزابت ویسکونتی، منتقد نیویورک پست هم نوشته مویسس تحقیق خودش را در تکه پاره های بدون ظرافت و هنر، قاطی کرده و تنها لحظه هائی از نمایش خوب است که جین فاندا در نقش کترین، عواطف و احساسات نشان می دهد.