Is Anybody There?

«آیا کسی آنجا هست؟»

 

در فیلم انگلیسی «آیا کسی آنجا هست؟» مایکل کین، هنرمند  سالخورده، در یک «خانه سالمندان» با پسر هشت ساله صاحبخانه همبازی می شود. مایکل کین نقش شعبده باز بازنشسته و بدعنقی را بازی می کند که این پسربچه گوشه گیر را با دنیای خودش آشتی می دهد. پسربچه به خاطر نزدیکی به سالمندان، گوشه گیرشده است و مدام دنبال ارواح می گردد. پسربچه نیز کمک می کند که شخصیت شعبده باز، به خود آید و تلاش کند با استفاده از آنچه می داند، دیگران را سرگرم کند.  این فیلم دومین کار سینمائی جان کراولی، هنرمند باسابقه تئاتر و تلویزیون بریتانیا است که دو سال پیش، به خاطر فیلم اولش Kid A  تحسین منتقدهای عالم را بر انگیخت.

 

خیلی از سینماروها، به این فیلم انگلیسی که اول در آمریکا و چند ماه دیگر در انگلستان اکران می شود، امید دارند، به خاطر فیلم اول این کارگردان، «Kid A»  یا پسر الف.  جان کرالی  Crowley تاثیر عمیقی گذاشت با آن فیلم، که داستان مرد جوانی بود که در کودکی ناخواسته در جنایتی شرکت داشته و حالا نمی توانست از آن گذشته فرار کند و قربانی آن خطای بچگی می شود.

 

گزارش تلویزیونی بهنام ناطقی با بهنود

در فیلم جدیدش، «آیا کسی  آنجا هست» هم  قهرمان  یک بچه است به نام ادوارد، با بازی هنرمند خردسال، بیل میلنر Bill Milner که پدرمادرش منزلشان را تبدیل کرده اند به خانه سالمندان و در آنجاست که برخوردش با پیرمردی که مایکل کین نقشش را بازی می کند، زندگی او را عوض می کند، و جذابیت فیلم شاید در ترکیب این بچه باشد با محیط اطرافش در خانه سالمندان، که طبعا بچه را نسبت به آن دنیا و ارواح کنجکاو می کند اما سئوال هاش در باره آن دنیا، کمکش می کند که این دنیا را بهتر بشناسد.

 

***

 

دوستی پیرمرد شعبده باز و پسربچه، در فیلم «آیا کسی آنجا هست» در یک شهرک ساحلی انگلیسی اتفاق می افتد، 22 سال پیش، در سال 1987.  مایکل کین می گوید من به این بچه درس زندگی می دهم و او به من درس مردن می دهد. مثل یک تپه، من او را بالا می برم، که بچگی است، و او مرا می برد به طرف یک مرگ ساکت.

 

مهارت هنرمند چیره دست مایکل کین، شخصیت را برای تماشاگر جذاب می کند.  بیل میلنر می گوید از بازی طبیعی مایکل کین الهام گرفت و مایکل کین هم، بازی  او را طبیعی می خواند.  در حالیکه پسربچه با زندگی آشنا می شود، پیرمرد سعی می کند با مرگ کنار بیاید.

مایکل کین می گوید وقتی سربازی 19 ساله بود در جنگ  کره، به مدت سه دقیقه مرگ را نزدیک دید، که اتفاق خوبی بود چون با مرگ روبرو شده بود و دیگر مجبور نبود با آن روبرو شود او می گوید 76 سال دارد و مرگ را دیده است.

 

***

 

شاید وضع هنرمندی مثل مایکل کین و دیگر هنرمندان هم نسل او که به مرز هشتادسالگی   رسیده اند، هم به ترتیبی به موضوع این فیلم مربوط باشد. بعد از آنکه هنرپیشه از مرز هفتاد سالگی می گذرد، دیگر نقش های حسابی گیرش نمی آید و کارش خلاصه می شود به بازی کردن پیرمردهای بدعنق و کج خلق (جک لمون و والتر ماتائو)، یا  بیماران دم مرگ، مثل پیتراوتول یا مبتلایان به الزایمر مثل جولی کریستی، و ساکنان خانه های سالمندان، مثل جودی دنچ، و حالا که به قول رکس رید، منتقد نیویورک آبزرور، که خودش هم تقریبا از همان نسل مایکل کین است، نوبت مایکل کین رسیده. هر چند که از لبخند پرنشاط و شوخ طبعی شیطنت بارش، چیزی کاسته نشده، اسفناک است که در این فیلم تبدیل شده است به یک پیرمرد لنگان و خرفت.

 

داستان فیلم ولی ظاهرا بیشتر روی پسر بچه متمرکز است.  مشکلات مالی، پدرمادر این پسربچه را وادار می کند که منزلشان را تبدیل کنند به خانه سالمندان، و به این ترتیب، کودکی این بچه با مناظری احاطه می شود که او را از زندگی بیزار و گوشه گیر می کند، و نگاه وسواس آمیزی پیدا می کند به مرگ، و در میان این سالخورگانی که توجهی به او ندارند، دنبال نشانه های مرگ می گردد، برای دیدن ارواح کمین می کند، اما آنچه می بیند، بدبختی های مادرش است که با مشکلات این آدمها سروکار دارد و خیانت پدرش که می بیند به دختر کلفت 18 ساله ابراز عشق  می کند. 

 

ولی ورود یک پیرمرد تندخو و آتشین مزاج و از خود راضی و ایرادگیر به این فضا، همه چیز را عوض می کند. مایکل کین شعبده بازی است بازنشسته که در گذشته شهرتی داشته، ولی حالا، خود را رانده ی اجتماع می پندارد و نگاهی تلخ و تاریک به زندگی دارد و از بچه ها متنفر است و دائم شکایت دارد از سرنوشت، و البته چنانکه رسم این نوع فیلمهاست، این دو نفر همدیگر را عوض می کنند.  یعنی بچه متقاعد می شود که با بچه های دیگر دوستی کند و پیرمرد هم به صرافت سرگرم کردن دیگران می افتد با شعبده بازی. 

 

این فیلم را پائیز پارسال  در جشنواره تورانتو برای اولین بار نمایش دادند و مایکل رکتشافن، منتقد هالیوود ریپورتر ستایشش کرد به خاطر اینکه بازی بی امان و ماهرانه مایکل کین، به جنبه های آبکی و احساساتی سناریو، اجازه خودنمائی نمی دهد. سناریست فیلمهای تلویزیونی انگلیس، پیتر هارنس Peter Harness، آن را بر اساس زندگی خودش نوشته. از دید این منتقد، پیوند این پیرمرد و کودک، با هدف کشف اسرار زندگی است.

 

حالا با این اوصاف، به نظر نمی رسد که مردم برای دیدن این فیلم هجوم بیاورند، اما منتقدها هم زیاد از آن استقبال نکرده اند. مشکل اصلی آن، کلیشه ای بودن و قابل پیش بینی بودن داستان است، اما رکتشافن نوشته کارگردان، جان کراولی، شگردهائی در آستین دارد که توانسته به روند یکنواخت قصه اش، لبه طنزآمیزی بدهد.

 

از دید نیکلاس راپولد، منتقد ویلج وویس، یک جاذبه فیلم این است که پسربچه خردسال هم مثل پیرمرد، از زندگی شاکی است و بدعنق، و از شخصیت این بچه، یعنی بیل میلنر تعریف کرده که قبلا او را در فیلم «پسر رمبو» دیدم و اینجا هم همان حس تمرکز را دارد. منتقد  سایت ویژه سینمای مستقل، ایندی وایر، روی تصویر گرم ولی غمناکی که از فضای اجتماعی انگلستان بیست سال پیش ارائه می کند، دوران قبل از روی کار آمدن دوباره حزب کارگر، بریتانیای قبل از اتحادیه اروپا.