از مدتی پیش که شرکت اینترنتی گوگل نسخه برداری دیجیتالی از کتابخانه‌های عمده جهان را شروع کرد، این اقدام با استقبال شدید کاربران و دانشجویان در سراسر دنیا روبرو شد ولی اتحادیه‌های ناشران قراردادهای گوگل با کتابخانه ها را با حق مولف و قوانین دیگر می بینند و آن را تحت تقیب قانونی قرار دارند.
همکاری همیشه بین ناشران و کتابخانه‌ها برای در دسترس قرار دادن کتابها از طرق اینترنت وجود داشته ولی در حالیکه کتابدارها تلاش گوگل بوکز را وسیله تازه و انقلابی برای در در دسترس قراردادن میلیون ها کتاب نایاب مورد ستایش و حمایت قرار داده اند، ناشران آن را ناقض حق مولف و ضرری برای کسب و کار خود می دانند.
ولی نسخه برداری اینترنتی ده‌ها میلیون جلد کتاب در کتابخانه‌های جهان، فاصله میلیون‌ها دانشجو و محقق با این کتابخانه‌ها را ناگهان به صفر تقلیل داد و دیگر لازم نیست تحقیق در محل فیزیکی و جغرافیائی کتابخانه واقع شود. کاربران می توانند با جستجو برای اطلاعات مورد نظر در سایت گوگل، به کتابها و رساله های موضوع مورد نظر خود در کتابخانه‌های مختلف دسترسی پیدا کنند.
به قول آقای ریچارد اکمن، رئیس شورای دانشکده های مستقل آمریکا و مشاور چند ناشر دانشگاهی در آمریکا، که روز سه شنبه گذشته در این باره در واشنگتن پست مقاله‌ای نوشته بود، بیشتر کتابهای تحقیقی در تیراژ بسیار کم حدود دو سه هزار نسخه یا کمتر چاپ می‌شوند و نسخه‌برداری دیجیتالی از آنها می‌تواند دسترسی آنها را برای میلیون‌ها نفر امکان‌پذیر کند.
جستجو در Google Books هم به همان سادگی جستجو در خود گوگل است با فرق اینکه این بار به جای سایت‌های اینترنتی محتوی کلمه مورد نظر، گوگل کتاب‌هائی که این کلمه یا موضوع جستجو را دارند بررسی می کند. در این نمونه که می بینید ما برای کلمه ایران مثلا جستجو کردیم یا برای عبارت ایران و آمریکا، اما برای خیلی عبارت های دقیق دیگر هم می شود جستجو کرد.
علاوه بر کتابخانه عمومي شهر نيويورک و کتابخانه دانشگاه ميشيگان، گوگل همچنین با دانشگاه اکسفورد که صاحب يکي از معظم‌ترين کتابخانه‌هاي تحقيقي دنيا است، دانشگاه هاروارد و دانشگاه استانفورد هم قراردادهائي براي نسخه‌برداري ديجيتالي از کتابها منعقد کرده است. مجموعه‌اي که گوگل از اين نسخه‌برداري‌ها فراهم مي‌کند، براي جستجوي مجاني در اختيار همه کاربران اينترنتي قرار مي‌گيرد.
هرچند روسای گوگل در باره هزينه دیجیتال کردن کتابها اطلاعاتي منتشر نکرده‌اند، اما کارشناسان برآورد مي‌کنند که نسخه‌برداري از هرکتاب دست کم 10 دلار براي گوگل هزينه داشته باشد. گوگل تا همین اواخر با کتابخانه‌هائي که مجموعا 15 ميليون عنوان کتاب و رساله تحقيقي در انبار دارند، براي نسخه‌برداري قرارداد بسته بود و اعلام شده بود که تکمیل این طرح به حداقل بیست سال وقت نیاز دارد.
از آنجا که قراردادهاي کوگل با کتابخانه‌ها اختصاصي نيستند، کارشناسان پيش‌بيني مي‌کنند که رقابتي بين شرکتهاي عرضه‌کننده جستجوي اينترنتي، مثل مايکروسافت Microsoft و ياهو Yahoo و آمازون Amazon با گوگل شروع شود، يعني آنها هم قراردادهاي مشابهي با همان کتابخانه‌ها و همچنين با کتابخانه‌هاي ديگر منعقد کنند که در ازاي اجازه گذاشتن آگهي در کنار مطالب، امکان جستجوي مجاني در مجموعه‌هاي آنها را به کاربران خود بدهند.
نسخه‌برداري ديجيتالي از کتابها بخشي از يک روند تاريخي دمکراتيک است که با گسترش اينترنت در آمريکا شروع شد و دسترسي به اطلاعاتي که قرنها در اختيار گروهي معدود و خاص محقق و دانشجو قرار داشت را براي همگان امکان‌پذير ساخت. شب گذشته، کتابخانه کنگره آمريکا اعلام کرد که همراه با کتابخانه هاي ملي در کانادا، چين و هلند، طرحي را به مورد اجرا مي‌گذارد که حدود يک ميليون جلد کتاب تحقيقي را از طريق اينترنت براي همگان قابل دسترسي بسازند. بهار آينده 70 هزار جلد از اين يک ميليون کتاب از طريق اينترنت عرضه خواهند شد.
در آمريکا، کتابخانه کنگره، که مثل کتابخانه ملی ایران، يک نسخه از تقريبا هر نشريه و کتابي که در آمريکا منتشر شود در انبار خود ذخیره می‌کند، در نسخه‌برداري ديجيتالي از کتابها و رساله‌ها پيشگام بود و طرح عظيمي را در دست اجرا دارد که نسخه‌هاي الکترونيک بهترين کتابهاي مجموعه خود را از طريق اينترنت براي خواندن مجاني به علاقمندان عرضه کند.
در دعوای حقوقی که در حال حاضر مانع ادامه کار راحت گوگل بوکز است، دانشگاه‌های آمریکا در هر دو طرف دعوا قرار دارند. از یک ظرف به خاطر اینکه کتابدارهای عظیمی هستند، مایل هستند این کتابها را از طریق گوگل در اختیار محققان بگذارند ولی بیشتر این دانشگاه ها خودشان ناشر هستند و دسترسی میلیون ها به متن کتابها را باعث کم شدن فروش خود کتاب می بینند.
آقای اکمن و سایر ناظران یادآور می شوند که اولین بار نیست که ناشران جلوی پیشرفت تکنولوژی می ایستند وآن را مشکلی برای خود می بینند.
اما دادگاه ها به نفع ناشران رای بدهند، گوگل بوکز تعطیل نمی‌شود. زیرا مطابق قرارداد گوگل و کتابخانه‌ها، فعلا تنها متن کامل کتابهائي که حقوق مولف آنها به علت گذشت زمان به اموال عمومي تبديل شده است، مثل کتابهای شکسپیر و حافظ مثلا، مجاني روي اينترنت گذاشته خواهند شد. اما در باره کتابهائي که حقوق مولف آنها هنوز منقرض نشده، گوگل تنها بخش‌هائي از آنها را به جستجوکننده نشان مي‌دهد، هرچند آنها را هم به تمامي نسخه‌برداري الکترونيکي خواهد کرد.
در خیلی از موارد این کمکی است برای سفارش دادن کتاب به کتابخانه ها، ولی امید ناظرانی نظیر آقای اکمن این است که همانطور که در باره موسیقی راهی برای اجاره ترانه‌ها از طریق اینترنت پیدا شد، به زودی شاید راه های تازه ای خواهیم بود که امکان استفاده از کتابهای نایاب را هم طوری فراهم می‌کند که ناشر یا نویسنده هم از آن بهره‌مند شوند.
نویسنده و مجری: بهنام ناطقی
Posts
No comments:
Post a Comment
نظرهای شامل آدرس سایت ها و بلاگهای شخصی، بدون استثنا حذف می شوند