Tetro by Francis Ford Coppola

بازگشت کوپولا به نزاع خانوادگی

 

فیلم تازه فرنسیس فورد کاپولا، تترو Tetro به سبک فیلمهای قدیم، بیشتر به صورت سیاه و سفید و در یک محله هنرمندان در بوئنوس آیرس، پایتخت آرژانتین فیلمبرداری شده و ماجرای آن اختلافات درون یک خانواده هنرمند است که باسفر پسر جوان خانواده از نیویورک به آرژانتین شروع می شود در جستجوی برادر بزرگتر، که شاعری سرکش است که خود را از زیر سایه سنگین پدر موسیقیدان بیرون کشیده است. این دومین فیلم از دوران جدید فیلمسازی کوپولاست، که ساختن آثار شخصی تر را در پیش گرفته.

 

فیلم جدید نشان می دهد که کوپولا به طور جدی برگشته پشت دوربین، چون فیلم قبلی او «جوانی بدون جوانی» همین سال گذشته اکران شد.

هنرمندی که با فیلم های گادفادر شناخته می شود، بیش از 30 تا فیلم ساخته که معمولا به دو دسته تقسیم می شوند، فیلمهای خودش و فیلمهائی که برای استودیوها کار کرده... هر چند کوپولا یکی از بزرگترین فیلمسازان جهان است اما شاید فکر می کند به هدفی که در زندگی داشته، که می خواسته صنعت سینمای آمریکا را به کلی متحول کند، نرسیده، حالا راه دیگری در پیش گرفته که خودش را راضی تر می کند.

 

گزارش تلویزیونی بهنام ناطقی

فیلم جدید کوپولا چند هفته پیش، برنامه افتتاحیه دوهفته کارگردانان جشنواره کن بود که در واقع یک فستیوال از فیلمهای غیرمتعارف است در حاشیه فستیوال کن. در فیلم تترو، به گفته اسکات فونداس، منتقد ال ای ویکلی، آقای کوپولا بلندپروازانه ترین کار دوره جدید کارگردانی اش را عرضه می کند که فیلمی است غنی و راضی کننده به سبک فیلم «تاکر» از کوپولا. (در فیلم تاکر Tucker، سرنوشت یک رویاباف صنعتگر آمریکائی را نشان می داد که با ساختن اتوموبیل جدیدی می خواست به سه کمپانی اصلی ماشین سازی آمریکا رقابت کند، که به نوعی روایتی بود از سرنوشت خود کوپولا، در تلاش ناکامش برای وجودآوردن استودیوی رقیبی برای هالیوود.) تترو هم که سناریوش را خود کوپولا نوشته، روایتی نه چندان پنهان است از تلاش یک فرد مستعد برای رسیدن به آرمانها.

 

***

 

فیلم جدید کوپولا با فیلمبرداری سیاه و سفید و فضای شهر بوئنوس آیرس، شکل و حال بی زمانی دارد. مثل فیلمهای کلاسیک سینما.

کوپولا می گوید این دومین فیلم از دومین دوره فیلمسازی اوست. او می گوید بعد از ساختن «جوانی بدون جوانی» تصمیم گرفت دوره دومی در فیلمسازی آغاز کند شبیه به آنچه در 20 سالگی می خواست بشود، که ساختن فیلمهائی است که برای خودش جالب باشد و بودجه سنگین نداشته باشد که مجبور شود نگران جذابیت آن برای تمام دنیا باشد.

 

تترو، برادر کوچکتری را نشان می دهد با بازی نوآمده آلدن ارنریش Alden Ehrenreich که می رود به بوئنوس آیرس در جستجوی برادرش، شاعر سرکشی با بازی وینست گلو Vincent Galo که در جستجوی استقلال شخصی از خانواده دور شده.

 

بازیگر جوان آلدن ارنرایک از دید خیلی ها ترکیبی است از مت دیمون جوان و لئوناردو دوکاپریو جوان آلدن ارنرایک می گوید در نقش بنی، جوانی است که خیلی آرمانگرا و رومانتیک است و بلندپرواز، و داستان فیلم، برخورد و بده بستان آرمانگرائی این جوان است با واقعیت.

کوپولا در آستانه هفتاد سالگی سبک جدیدی برای فیلمسازی و برای سرمایه گذاری پیدا کرده است.

 

کوپولا می گوید برای پول کار نمی کند و پول دیگر برایش مطرح نیست و هزینه تولید فیلم را خودش می دهد که راه فیلمسازی شخصی تری را یاد بگیرد. برای اینکه فکر می کند فیلم سرگرم کننده درجه یک به اندازه کافی هست و همه می توانند جمعه ها سینما بروند و فیلمهائی عین فیلمهائی که قبلا هم دیده اند ببینند. اما فیلم شخصی کم هست، غیر از البته کار فیلمسازهای مستقل، مثل دختر خودش سوفیا.

 

سوفیا کوپولا هم البته با پدرش موافق است. خانم سوفیا کوپولا می گوید باحال است که پدرش برای کار به سبک خودش، خطر می کند چون حالا سر صحنه راحت تر است و واقعا از کارش لذت می برد. برخلاف «جوانی بدون جوانی» که موفقیتی نداشت، منتقدان در جشنواره کن فیلم تیترو را ستایش کردند.

 

***

 

کوپولا در فیلمهای جدیدش در آستانه هفتاد سالگی، دارد به زندگی خودش نگاه می اندازد، یعنی ارزیابی گذشته و عمر خودش است. بدون اینکه بخواهد به کلیشه های خودنگری متوسل شود... با موضوعی که یک عمر مشغولش کرده هنوز کلنجار می رود، نقش جوشش استعداد و اعتقاد فردی در خلاقیت و ایجاد تغییر در جهان و محیط اطراف.

 

این فیلم بعد از سی سال، اولین فیلمی است که کوپولا با سناریوئی از خودش می سازد. یکی آخرین کارهای اصیل او چند یکی از شاهکارهای ماندگار عالم سینما بود، Apocalypse Now اما در زمان خودش با سختی ها و تردیدهای زیادی روبرو شد. سال 1974 فیلم مکالمه آخرین سناریوی اوریجینال کوپولا بود.

 

اما فیلم تترو، فیلم به مراتب جمع و جورتری است از آپاکالیپس و گادفادر و سایر فیلمهای هالیوودی کوپولا. این فیلم، یک درام خانوادگی شکوه آمیز و دردمندانه است که داستانش در یک محله قدیمی بوئنوس آیرس اتفاق می افتد به نام محله La Boca که محل تردد هنرمندها و کافه های شاعرهاست. تا نیمساعت بعد از شروع فیلم، کسی نمی فهمد که زمان واقعه کی است چهل سال پیش است شصت سال پیش است یا امروز. فیلمبرداری سیاه و سفید فیلم به قدری زیباست که منتقد ویلج وویس، آرون هیلز، که فیلم را در جشنواره کن دیده، آن را سکرآور و مدهوش کننده توصیف کرده، مثل بهترین شرابهای قرمز او. و طعنه اش به حرفه دیگر آقای کوپولاست به عنوان صاحب یکی از مزارع و مارکهای شراب کالیفرنیا.

 

موضوع داستان، درام خانوادگی در باره رقابت پدر و پسر، و رابطه دو برادر، به نوعی بازگشت کوپولا به ماجراهای فیلم گادفادر تعبیر شده ولی این بار بدون اسلحه و خونریزی.  نقشی است که پدر هنرمند و موفق در زندگی این دو برادر ایفا کرده. پدر، یک موسیقیدان و رهبر ارکستر ایتالیائی است مهاجر به ارژانتیتن، که در پی موفقیت و شهرت، خانواده اش را به نیویورک منتقل کرده، غیر از پسر بزرگش، که کشمکشی اودیپ گونه دارد با پدر -- اشاره به نمایش کلاسیک سوفوکل است در باره تقابل تقدیری پسر و پدر.-- این برادر که با دلی پر از کینه و رقابت از پدر به آرژانتین گریخته. فیلم با سفر برادر نوجوانش شروع می شود در جستجوی برادر عزلت گزیده و ما شخصیت محوری داستان را اینطور می شناسیم. برادر شاعر، با بازی وینیست گلو، یک هنرمند بدخلق و خودزن است که علیرغم نبوغ ادبی اش، سینه اش انباشته از بغض و کینه نسبت به پدر.

 

به قول کرک هانیکات، منتقد هالیوود ریپورتر، در این فیلم کوپولا برگشته به دورانی که دانشجوی سینما بود، و فیلم پر است از تصاویر خیره کننده، موسیقی، رقص و درام کلاسیک، ولی از هر نظر، شبیه به کار جوانی است که تازه از مدرسه سینما فارغ التحصیل شده، و کله اش در تصاویر سیاه وسفید فیلمهای کلاسیک اروپائی دهه 1950 و 1960 شناور است و ذهنش هنوز دلمشغول دعواهای خانوادگی است. هانیکات نوشته اما مولف چنین فیلمی فرنسیس فورد کوپولاست که بازگشتی پیروزمندانه به جشنواره کن را به نمایش می گذارد، جشنواره ای که بارها از آن نخل طلائی گرفته. هنرمندی که همه براش ناراحت شدند وقتی بازگشتش بعد از سالها فیلم متظاهرانه و مغشوش «جوانی برای جوانی» سال 2007 بود که پارسال اکران شد.

 

فیلم جدید با بازی های درخشان و سبکی یادآور ادبیات کلاسیک، خاطره شکست فیلم قبلی را از بین می برد.  فیلم تترو که از جمعه دیگر در سینماهای آمریکا اکران می شود، می تواند امید داشته باشد به تحسین های بیشتر از منتقدهائی که قبلا او کوبیدند و فروش گیشه. منتقدها نوشته اند خوشحال اند که در باره یک فیلم کوپولا مثبت بنویسند برای اینکه او را کارگردان گمشده سینما می دانند.

 

تابستان فصل فیلمهای سرگرم کننده برای نوجوانهاست اما یک سری فیلمهای متفاوت هم اکران می شود برای آنها که دنبال چیز دیگری می گردند بهش می گویند counter programming و بعضی منتقدها برای فیلم کوپولا در چنین فضائی، موفقیت اندکی پیش بینی می کنند. تا جمعه هم نقدهای بیشتری در می آید، اما ایرادی که به آن گرفته اند این است که مثل فیلم قبلی، مصنوعی به نظر می رسد، حتی آن محله مشهور La Boca طوری نورپردازی شده که مثل استودیوست. فیلمی است که باز هم مثل فیلمهای اولیه کارگردانهای جوان، خیلی خودآگاه است و خود کوپولا هم تائید کرده که شخصیت شاعر عصبانی محور فیلم را از روی انتونین آرتو، چهره عصبانی تئاتر اول قرن بیستم، طرح کرده و کارش تحت تاثیر «در بار انداز» الیا کازان است و کارهای میکل آنجلو انتونیونی و نوشته های تنسی ویلیامز و یوجین اونیل.

 

تاد مککارتی در ورایتی نوشته اصلا این فیلم تقلیدی است با استعدادی در حد قبولی نه بیشتر از کارهای یوجین اونیل و تنسی ویلیامز، که هر چند از فیلم قبلی او خیلی بهتر است، اما تترو باز هم فیلمی است که بلندپروازی و جذابیت اندکی دارد. این منتقد نوشته این فیلم در نهایت فقط به یک دلیل در خاطره ها خواهد ماند و آن هم معرفی استعداد جدید و نوآمده آلدن ارنرایک است.