Stoning Soraya M in LA Film Festival

«سنگسار ثریا میم» درجشنواره لس آنجلس، همزمان با سرکوب در ایران

 

فیلم «سنگسار ثریا میم» روز گذشته (شنبه 20 ژوئن) برای نخستین بار در آمریکا، در جشنواره فیلم لس آنجلس نمایش داده شد. این فیلم که قرار است از جمعه 26 ژوئن در آمریکا اکران شود، پائیز گذشته برای نخستین بار در جهان، در جشنواره فیلم تورانتو نمایش داده شد و در آرای تماشاگران جشنواره که جایزه بهترین فیلم نصیبش می شود، بعد از «زاغه سگ میلونر» دوم شد. با این حال، هیچکس پیش بینی نمی کرد نمایش آن در آمریکا، همزمان بشود با سرکوب شدید معترضین به نتایج انتخابات ریاست جمهوری اسلامی، که در تاریخ سی سال اخیر سابقه نداشته است.

 

تقارن نمایش فیلم با خیزش اعتراض و سرکوب خونین آن در ایران، فیلم «سنگسار ثریا میم» را یکباره به داغ ترین فیلم جشنواره تبدیل کرده است و نگاه مطبوعات و رادیوتلویزیون های آمریکا را که الان متوجه ایران است، به سوی خود این فیلم کشید.

 

طی هفته گذشته، ستاره فیلم شهره آغداشلو فرصت استثنائی پیدا کرد برای حضور در برنامه های تلویزیونی و شبکه های خبری آمریکا که در تصاویر و موضوع این فیلم، که ماجرای سنگسار یک زن است به جرم زنا در یک دهکده در مرکز ایران، ارتباط مستقیم می بینند با اعتراضی که در ایران جریان دارد، و به این ترتیب، خانم آغداشلو ناخواسته تبدیل شد به یکی از سخنگویان برجسته برای تشریح عاطفی و احساسی حوادث تلخ ولی امید بخشی که این روزها در خیابانهای تهران شاهد آن هستیم. مصاحبه دیروز (شنبه) خانم آغداشلو با شبکه خبری CNN چنان عاطفی بود که حتی اشگ گوینده CNN را هم در آورد.

 

گزارش تلویزیونی بهنام ناطقی

فیلم «سنگسار ثریا میم» داستان زنی است به نام زهرا، که ماجرای سنگسار شدن بیرحمانه و ناجوانمردانه و نابه حق ثریا، مادر جوان دو فرزند را تعریف می کند برای یک خبرنگار خارجی. این خبرنگار خارجی، فریدون صاحب جم، نویسنده کتاب پرفروش سنگسار ثریا میم است که ماجرای برخوردش با این زن را که داستان سنگسارثریا میم نام گرفت به صورت یک کتاب 1986 در فرانسه منتشر کرد که یکی از کتاب های پرفروش آن سال فرانسه بود و ده سال بعد ترجمه انگلیسی آن هم در آمریکا پرفروش شد.

 

داستان فیلم این است که علی، شوهرخبیث ثریا، در یک نقشه شیطانی برای ازدواج با دختر جوان یک خانواده مرفه تر از خودش، و از طریق تبانی با روحانی فریبکار ده و کدخدای بی عرضه، ثریا را به جرم زنا به سنگسار محکوم می کند، که مجبور نباشد نفقه بپردازد.

 

فیلم «سنگسارثریا میم» را سیروس نورسته براساس کتاب فریدون صاحب جم ساخته، که سال گذشته در نخستین نمایش جهانی آن در جشنواره تورانتو، در رای گیری برای جایزه «گزینه تماشاگران» بعد از «زاغه سگ میلیونر» Slumdog Millionaire دوم شد. هنرمندان فیلم «سنگسار ثریا میم» دیروز (شنبه) روی فرش قرمز حاضر شدند و بعد از فیلم هم در یک جلسه پرسش و پاسخ شرکت کردند با حضور خالد حسینی، نویسنده کتاب بادبادک باز... Kite Runner

 

***

 

نمایش فیلم «سنگسار ثریا میم» در جشنواره بین المللی فیلم لس آنجلس، جمعیت کثیری از فیلم دوستان و ایرانیان کنجکاو مقیم لس آنجلس را ساعتها در صف نگه داشت، و هنرپیشگان این فیلم، از جمله شهره آغداشلو، موژان مارنو، نوید نگهبان، پرویز صیاد، دیوید دیان، و کارگردان فیلم، سیروس نورسته را یک سال بعد از اتمام آن، بار دیگر گرد هم آورد. در فیلم سنگسار ثریا میم، براساس رمانی از نویسنده ایرانی تبار فرانسوی، فریدون صاحب جم، داستان واقعی سنگسار یک زن به اتهام زنا در دهکده ای در مرکز ایران را به تصویر می کشد.

 

نوید نگهبان، بازیگر نقش شوهر سنگدل، همزمان شدن نمایش فیلم در آمریکا با بالاگرفتن اعتراض ها در ایران را برای شناساندن اوضاع ایران به جهانیان موثر می داند. نوید می گوید: این شخصیت، شخصیتی است که از داخل مرا نابود می کرد.

شخصیت نوید، علی، مرد با تبانی روحانی دهکده، تهمت زنا به زنش می بندد که او را سنگسار کنند. نوید نگهبان می گوید: این فیلم نه برضد ایران است نه بر ضد اسلام است، بلکه بر ضد اشخاصی است که از اسم اسلام سوء استفاده می کنند و مردم را تحت فشار می گذارند.

 

از دید هنرپیشه های فیلم، وقایع روز ایران به نمایش فیلم در آمریکا معنی تازه ای می دهد. دیوید دیان، بازیگر نقش کدخدا، می گوید: نمی شد پیش بینی کرد که این دیگ جوشان کی بالاخره قل قلش در دیگ را می زند کنار و همه ما که دست اندرکار ساخت این فیلم بودیم، بسیار از این موقعیت خوشحالیم.

 

سناریست و کارگردان فیلم سیروس نورسته، وقایع امروز ایران را و موضوع فیلمش را فراخوان تغییر و اصلاحات در ایران می بیند. نورسته می گوید این فیلم و وقایع ایران یک چیز را می گویند و آن «اصلاح» است و برای اصلاح است که این فیلم ساخته شد و برای اصلاح است که مردم ایران الان در خیابانها هستند.

 

نوستاره ایرانی هالیوود، خانم موژان مارنو، نقش زن ستم دیده، ثریا را ایفا می کند. مارنو در پاسخ به این سئوال که چطور است بعد از آن همه سنگ که به سروکله شما خورد، سالم مانده اید، جواب می دهد «جادوی سینماست دیگر!»

 

فیلم سنگسار ثریا م، فرصتی است برای هنرنمائی شهره آغداشلو که در نقش یک زن میانسال، ماجرای فاجعه سنگسار ناجوانمردانه در دهکده را برای یک خبرنگار خارجی ای که اتفاقی ازده عبور می کند، بازگو می کند به امید آنکه جهانیان را از این ظلم با خبر سازد.

 

خانم آغداشلو که تمام روز را به مصاحبه با CNN و رادیوتلویزیون های آمریکا در باره کشتار در خیابانهای ایران گذرانده بود، احساس خود را در باره همزمان شدن اتفاقی نمایش فیلم در آمریکا با کشتار جوانان معترض در تهران، بازگو می کند: شهره آغداشلو در پاسخ به سئوالی در باره همزمان شدن اتفاقی نمایش فیلم با سرکوب معترضان در ایران، می گوید: «احساس آمیخته از غم، از شادی، از افتخار... افتخار به کودکان و جوانانی که در خیابانهای ایران در حال حاضر برای آزادی شان دارند می جنگند، افتخار به ملتی که گول خورده، انتخابات دروغین را به او تحمیل کردند...افتخار به ملتی که به او توهین شده...مثلا رئیس جمهورش صداش می کند خس و خاشاک، ولی همچنان دارد ادامه می دهد.... که دارد توسط پلیس خودش کشته می شود ولی همچنان روی پای خودش می ایستد و بالاخره افتخار به ملتی که بدون اینکه متنظر رهبرانشان بشوند، می ریزند توی خیابانها تا آزادی شان را بدست بیاورند.»

 

خانم آغداشلو می گوید: قلب آدم پاره می شود، قلب ما ایرانیان خارج از کشور پاره پاره می شود، با آگاهی از اینکه کاری نیست که ما بتوانیم انجام بدهیم، مگر اینکه صدای آنها را در خارج از کشور منعکس بکنیم و عشقمون را و احساساتمون را نثار قدمشان بکنیم. اینها بچه های ما هستند که در خیابانهای ایران دارند می جنگند، همه شان همسن دختر من هستند.

 

در صحنه ای که از فیلم نمایش می دهیم، زهرا، شخصیت خانم آغداشلو، شخصیت ثریا با بازی موژان مارنو را برای سنگسار شدن آماده می کند.

 

خانم شهره آغداشلو در پاسخ به سئوال دیگر، می گوید: «این فیلم در باره زنی نیست که سنگسار شده، این در باره زنی است که روی پای خودش می ایستد، حق طلب می کند می جنگد و در باره زهراهائی است که الان در خیابانهای ایران دارند می دوند، و تعدادشان شنیده ام که کشته شده اند.» خانم آغداشلو می افزاید: «زهرا، شخصیت من در فیلم، دقیقا همین کار را می کند. قصه اش را برای خبرنگاری که دارد از آن ده می گذرد تعریف می کند تا آن خبرنگار قصه را به دنیا من قصه را به شما که خبرنگار هستید می گویم تا به دنیا بگوئید که زهراها در خیابانهای ایران برای آزادی خودشان دارند می جنگند.»

***

در هر حال، وقایع ایران سرنوشت این فیلم در آمریکا را هم عوض کرده، و نقش تازه ای داده به هنرپیشه های آن به خصوص شهره آغداشلو... که موقعیت ایران را برای مردم آمریکا تشریح کنند. و خانم آغداشلو، همانطور که دیدید، سخنگوی عاطفی – احساسی است، چون دیروز وقتی فیلم های به خون غلتیدن دخترها را در خیابانهای تهران دید، تصمیم گرفت که دردی که در قلب و روح خودش احساس کرد را بی پرده منعکس بکند.

 

به این ترتیب، به تعبیری، خود هنرپیشه تبدیل شد به یک زهرای دیگر، و این نکته از دید مطبوعات در آمریکا پنهان نماند. مثلا بالتیمور سان در مقاله ای در باره این فیلم، ضمن اشاره به اینکه زهرا لقب فاطمه دختر پیامبر اسلام است، می نویسد این روزها، زهرا نام دو زن است که در ایران معاصر برای احقاق حقوق زنان تلاش می کنند، یکی زهرا رهنورد، همسر میرحسین موسوی است و دیگری زهرا، شخصیت خانم آغداشلو در فیلم «سنگسار ثریا میم» -- بالتیمور سان می نویسد: همانطور که مردم سراسر جهان می بینند، دولتی که با اختناق و زور حکومت می کند برای بقای خود متوسل به خشونت می شود و در ایران، خشونت علیه زن، نه تنها مجاز است بلکه با توسل به مذهب توجیه می شود.

 

فیلمهای مستقل این طوری خیلی سخت ساخته می شوند، و این فیلم هم به سختی، و فقط به خاطر پشتکار و مرارت دست اندرکارانش، به نتیجه رسید، از جمله زحمات شهره آغداشلو که وقتی این سناریو به دستش رسید، تولید آن را به تهیه کننده استیو مک ایوویتی، که فیلم «مصیبت مسیح» The Passion of the Christ به کارگردانی مل گیبسون او نزدیک به یک میلیارد دلار در دنیا فروخت، توصیه کرد و هنرمندی که نقش خبرنگار فریدون صاحب جم را بازی می کند هم همان کسی است که نقش مسیح را بازی می کرد و این جا توازی ای وجود دارد بین زنی که وسط دهکده در یک مراسم آئینی تئاتر گونه، سنگسار می شود و شکنجه و ظلمی که در آن فیلم شخصیت مسیح به آن دچار می شود.

 

«سنگسار ثریا میم» را اول می خواستند به انگلیسی فیلمبرداری کنند، ولی بعد، تصمیم گرفتند فارسی باشد، که اصیل تر و باورپذیرتر بشود، و استدلالشان هم این بود که فیلم مصیبت مسیح به زمان آرمانی عهد عتیق است که کسی نمی فهمید و این فارسی را هم مهم نیست که تماشاگران دنیا نفهمند... موضوع فیلم و ظلمی که به این زن می شود، گرافیک است و بصری و حسی و عاطفی است و تماشاگر با آن رابطه می گیرد.

 

منتقدها آمریکائی نقدهای خود را جمعه آینده منتشر خواهند کرد، همزمان با اکران عمومی این فیلم، اما نویسندگان در آمریکا، حالا که صحنه های به خون کشیده شدن دختران جوان در خیابانهای تهران و باتوم خوردن پیرزن ها را در شیراز بارها و بارها از CNN و فاکس نیوز تماشا کرده اند، آگاهی تازه ای پیدا کرده اند نسبت به موضوع سوء استفاده از دین برای تحکیم قدرت شخصی و فرقه ای ... و بنابراین، نوع نگاهشان نسبت به فیلمی مثل «سنگسار ثریا میم» نسبت به پارسال تغییر کرده.

 

در همه نقدها و مقالاتی که تاکنون بیرون آمده، شاهد ستایش از بازی تکان دهنده خانم آغداشلو هستیم. وال استریت جورنال، یکی از پرتیراژترین روزنامه های آمریکا، در مقاله ای از جان یورگنسن، می نویسد فیلم «سنگسار ثریا میم» به سختی و برندگی همان سنگ هائی است که در عنوان فیلم به آن اشاره می شود و یادآور می شود که صحنه های دلخراش و خونین پایان فیلم، شانس گرفتن اکران گسترده در آمریکا را برای این فیلم کم کرده بود، ولی سازندگان فیلم چنین صحنه های چندش آوری را برای جلب توجه به مجازات ضدانسانی سنگسار لازم می دیدند، و از سیروس نورسته نقل کرده که گفته است فیلمش برخوردی سازش ناپذیر دارد با این موضوع.

 

روزنامه نیویورک تایمز در مقاله ای از مایکل سیپلی، می نویسد سپتامبر پیش که این فیلم در تورانتو نمایش داده شد، حواس مردم متوجه ایران نبود، و به همین سبب، در رقابت بر سر جایزه «گزینه تماشاگران» دوم شد، بعد از Slumdog Millionaire اما حالا وضع فرق می کند.

هافینتگتن پست، یکی از پرخواننده ترین نشریات اینترنتی آمریکا که بسیاری از نویسندگان و چهره های مشهور در آن مقاله می نویسند، در مقاله ای از چیپ هنن می نویسد: «سینما بارها قدرت خود را برای نمایش داستان های تکان دهنده نشان داده اما فیلمی را به یاد ندارم که مثل سنگسار ثریا میم ذهن انسان را روزها بعد از دیدن به خودش مشغول کند.» او آن را با دو فیلم از اسپیلبرگ مقایسه کرده، «فهرست شیندلرز» «یافتن سرجوخه رایان»، با این حال نوشته یاد ندارد فیلمی به این اندازه تکان دهنده دیده باشد که ضمنا شعاری هم نیست و ضدیتی هم با اسلام در آن نیست، و به قدری خوب کارگردانی شده که تماشاگر انتظار دارد راه نجاتی برای ثریا پیدا شود. یعنی ساسپنس یا تعلیق دارد.

 

نشریه انگلیسیWorld می نویسد در حالیکه زنان در ایران در خیابانها در حال تظاهرات هستند، فیلمی در باره نقض حقوق زنان در ایران موقعیتی بهتر از این برای اکران سراسری در آمریکا نمی توانست پیدا کند. لارا نوئر در روزنامه سراسری اگزامینر Examiner چاپ لس آنجلس می نویسد این فیلم ریشه اعتراض هائی را که در ایران شاهد آن هستیم نشان می دهد.