There Will Be Blood

نبرد نفت با دین

 خون به پا خواهد شد

«خون به پا خواهد شد» There Will Be Blood فیلم جدیدی از هنرمند برجسته سینمای آمریکا، پال تامس اندرسن Paul Thomas Andersonکه به روی ِDVDبه بازار آمد. این فیلم، بر اساس رمان «نفت» از آپتن سینکلر Uton Sinclair –با بازی دنی یل دی لوئیس Daniel Day Lewisدر نقش یک سوداگر نفت در غرب وحشی، نامزد هشت جایزه اسکار بود و از جشنواره های سراسر جهان، نامزد دهها جایزه شده، هم برای بازی دنیل دی لوئیس، و هم برای کارگردانی و سناریوی پال تامس اندرسن. در این فیلم، نبرد بی امان تکنولوژی و سرمایه به کمک نفت برای نوسازی جهان تصویر شده است که در راه پیشرفت بی امان، خود موانعی از جمله تزویرگران مذهبی را از میان بر می دارد و آتش حسرت تمنای آن چنان است که زندگی پیشگامان صنعت و سوداگران انبوه را به جهنم سیاه تبدیل می کند.

فیلم «خون به پا خواهد شد» نقطه عطفی است در زندگی دو هنرمند اصلی، پال تامس اندرسن، سناریست و کارگردان، و دنیل دی لوئیس، هنرپیشه نقش اول -- این اثر، حاصل همکاری دو هنرمندی است که هردو، به کم کاری شهرت دارند و با معیارهای امروزی، به طمانیه کار می کنند و برای هر کار سالها وقت می گذارند. آخرین فیلمی که از پال تامس اندرسن دیدیم «مست از شربت عشق» Punch Drunk Loveپنج سال پیش بود و دنی یل دی لوئیس Daniel Day-Lewis هم هفت سال است که بعد از «دستجات نیویورک» Gangs of New Yorkدر فیلمی نبوده.

دنی دی لوئیس بازیگری بسیار وسواسی است و به گوشه گیری معروف است. پال تامس اندرسن، که دارد به چهل سالگی یعنی دوران بلوغ خلاقیت هنری اش می رسد، وارث سینمای هنرمندانه ی رابرت آلتمنRobert Altmanدانسته می شود و حالا خیلی ها می گویند خودش را از زیر سایه آلتمن بیرون کشیده و با «خون به پا خواهد شد» کار حماسی ای به وجود آورده که بلندپروازی رسیدن به قله استنلی کوبریک Stanley Kubrickرا دارد.

فیلم «خون به پا خواهد شد» ما را به آمریکای غرب وحشی می برد و داستان رقابت است بر سر امتیازهای استخراج نفت. دنی یل دی لوئیس نقش سوداگری را بازی می کند که به جان خودش و اطرافیانش برای رسیدن به مقصود رحم نمی کند. قهرمان فیلم، سوداگری است که در مسیر معدن زدن برای نقره به نفت می رسد و بیشتر از آنچه تصورش را می کرده پولدار می شود. ولی داستان بهائی انسانی است که در راه رسیدن به این ثروت باید بپردازد.

رمان نفت Oilاز آپتان سینکلر Upton Sinclairکه در دهه 1920 بیرون آمد، نقش حرص و آز و رقابت های خونین را در شکل گیری نظام سرمایه داری در آمریکا نشان می دهد ولی این را با درام انسانی و روابط خانوادگی و عواطف سرکش از عشق و نفرت و تلاش قاطی کرده، و آورده در برابر بحث دین و رستگاری در آن دنیا.

دنی یل دی لوئیس در مصاحبه با خبرگزاری آسوشیتدپرس می گوید بازی در این نقش برای او هم درمان بود و هم رهائیبخش. او می گوید همه ما گهگاه افکار آدمکشی یا غیرآزاری به سرمان می زند اما بخشی از مکانیسم ناخودآگاه ما این است که این فکرها را کنار بزند که بتوانیم در جامعه کنار هم زندگی کنیم، وگرنه اجتماع از هم می باشد. و خوب، البته جذاب است بازی کردن با این فکر که اگر به این پیوندهای دست و پاگیر مقید نبودیم، چه می شد.

نقش مقابل دنی یل دی لوئیس را پال دی نو Paul Danoایفا می کند در نقش یک موعظه گر مسیحی، که معتقد است فیلم کارگردان پال تامس اندرسن حتما باید جایزه ببرد.

پال دینو می گوید برای خودش جایزه نمی خواهد اما خیلی مایل است که فیلم شناخته شود، حالا یا از طریق گرفتن جایزه یا از طریق نقدهای خوب برای اینکه ارزشش را دارد. او می گوید تصور نمی کند این جور فیلم ها دیگر کمتر ساخته می شود و به عنوان یک علاقمند فیلم نمی تواند کار دنی یل دی لوئیس و پال تامس اندرسن را در این فیلم ستایش نکند. او می گوید فیلم برای جایزه یا تعریف دیگران ساخته نشده و بعد از وقت گذراندن سر صحنه فیلمبرداری در تگزاس با این دو هنرمند، تجربه داشته است که هرگز برایش عوض نخواهد شد.

سوداگر نفت در این فیلم می خواهد در زمین کلیسا چاه بزند. دنی یل دی لوئیس در باره ارتباط این فیلم با اوضاع امروز جهان می گوید: خوشبختانه هنگام کار روی این فیلم از اخبار جهان دور بود، ولی خیلی ها گفته اند که فیلم می تواند به موضوع های امروزی اشاره داشته باشد و پال تامس اندرسن هم خنگ نیست و می داند چه می گذرد و بنابراین شگفت انگیز نیست که چیزهای مربوط به امروز در کار او باشد اما تمرکز فیلم بر چیز دیگری است و اگر انسان بخواهد به ربط کارهاش با زمانه زیاد توجه کند، در از آن خارج می شود و در مسیر اشتباهی قرار می گیرد.

در یک نظرسنجی سالانه از صد وشش منتقد آمریکائی، که وب سایت هواداران سینمای مستقل، یعنی IndieWIRE انجام داده، اکثریت منتقدها فیلم «خون به پا خواهد شد» را برجسته ترین فیلم سال دانسته اند، یعنی در پنج رشته اول شده: بهترین کارگردانی، بازیگری، فیلمبرداری و سناریو...

فیلم های پال تامس اندرسن مثلا مگنولیا Magnoliaیا «شبهای قرکمر» Boogie Nightsa را آدم به خاطر تصاویرش و حرکت های دوربین و صحنه پردازی اش نمی تواند فراموش کند – مهارت فنی اش و تسلط خارق العاده اش به صحنه و بازیگرها را برای ساختن شعر بصری به کار می برد که آدم سالها نمی تواند تصاویر آن را فراموش کند. ولی خوب ضمنا همه این ها، یک طرف دیگر هم دارد که متظاهرانه است، یعنی دارد مثل طاووس، چتر می زند و می خواهد مهارتش را به رخ بکشد. اما جالب است که در تماشای فیلم There Will Be Blood این اتفاق نمی افتد، یعنی به چنان بلوغی رسیده که از حیرت کردن و حیرت انداختن از مهارت فنی خودش عبور کرده.

با این حال، این فیلم ادامه کار های دیگرش است، این جا هم همان وسواس و دلمشغولی را داریم نسبت به رابطه های خانوادگی، به خصوص رابطه پدر و فرزند... این سوداگر نفتی که نقشش را دنی یل دی لوئیس بازی می کند، همه جا پسر ده ساله اش را همراه می برد، پسر یتیمی که در اثر یک حادثه در معدن از کودکی او رخودش بزرگ کرده. و پسر از نقشی که برای معصوم جلوه دادن پدر بازی می کند، آگاه است. اینجا هم با ایمان و صداقت در مقابل آز و طمع و ثروت سرو کار داریم. نقش ایمان و سرنوشت در زندگی، و نگاه پال تامس اندرسن به آمریکا، به عنوان یک چشم انداز فرهنگی و عاطفی.این ها را در فیلم های قبلش اش، مگنولیا، بوگی نایتز، پانچ درانک لاو دیدیم که حالا در «خون به پا خواهد شد» متجلی می شود، اولین فیلمی از اوست که داستان آن در دوران معاصر نمی گذرد، هر چند که سه دهه از ریشه گرفتن نوعی طمع برای ثروت را در آمریکا تصویر می کند، در آغاز قرن بیستم.

آپتن سنیکر، نویسنده پرکار اوائل دهه بیست آمریکا نیز دلمشغول همین موضوع ها بود، و از موضع چپگرایانه می نوشت، در ضدیت با رشد سرمایه داری انبوه، که او آن را غیرانسانی می دید. کتاب «نفت» او نیز به همین موضوع می پردازد. از این دیدگاه، دو عامل فساد و خطر برای بشر امروز وجود دارد، هر دو سازمان یافته و هر دو چند ملیتی، با شعباتی در همه دنیا. یکی شرکتهای نفتی هستند و دیگری دیگری تشکیلات دینی. رمان سینکلر «نفت» نشان می دهد که دست کم از اول قرن بیستم وضع به همین منوال بود.

آپتن سینکلر یک رمان نویس پرفروش بود و فعال سیاسی چپ بود که در زمان خودش که خیلی حساسیت داشت نسبت به فعالیتی که برای سازمان دادن به کارگران و اتحادیه ها صورت می گرفت، و مقاومت در برابر اینها از طرف کارخانه داران و سرمایه داران. رمان نفت بیشتر در باره جنجال های شرکت های نفتی در زمان ریاست جمهوری وارن هاردینگ است بر سر چاه زدن در زمین های ملی، که آن موقع موضوع روز بود.

محور داستان رمان نفت Oil! ولی، دعوای صاحب چاههای نفت با پسرش است که افکار سوسیالیستی دارد بر سر حقوق کارگران. در برداشت پال تامس اندرسن، دعوای پدر سرمایه دار و پسر سوسیالیست را به کلی دور ریخته اند، ولی یک جنبه از رابطه پدر و پسر را نگاه داشته است، و آن نیاز پدر به تسلط و تلاش پسر برای احراز استقلال است. جنبه دیگری که از رمان اپتن سینکلر در فیلم هست، نشان دادن خصلت های شخصی آدمهائی است که بنیانگذار این شرکتهای عظیم سرمایه داری انبوه بودند، یعنی سوداگران اولیه برای نفت.

شخصیت بنیانگذار، ضمن آنکه از شوردرونی خستگی ناپذیری تامین می شود، نسبت به آدمهای اطرافش بی اعتماد است و آن ها را ناقص و کودن می داند. از صحنه های کلیدی فیلم دیالوگی است بین او و مردی که خودش را برادر او جا می زند. در این صحنه اعتراف می کند که هدفش از پولدار شدن این است که از آدمهای دیگر فاصله بگیرد. ما اعتماد به نفسش را می بینیم و جدیتش و پشتکارش را هم می بینیم، مثل یک ابرمرد که ریاضمتندانه تلاش می کند. از این جهت، پارسائی او بسیار بیشتر از روحانی شیادی است که با او در می افتد. اما از جهت دیگر، مرد نفتی و مرد روحانی نقطه مقابل هم هستند، مثل تصویری در یک آینه. دعوای آنها بر سر نفت است و در فیلم خواهیم دید که کدام سوداگرتر است.

اما فراتر از این، می بینیم که رسیدن به هدف برای این آدم، یعنی تبدیل شدن او به یک ارباب بزرگ نفتی، خوشبختی برایش نمی آورد، و فیلم در باره چیزهائی است که او باید در این راه قربانی کند، مثل خانواده، مثل غرور... اول فیلم که او را می بینیم توی یک چاله دارد در تاریکی شب کلنگ می زند در یک معدن، آخر فیلم بعد از میلیونها ثروت هنوز هم گیر است ولی از چاله در آمده افتاده توی چاه.

خیلی از منتقدان می گویند این فیلم شاهکار پال تامس اندرسن است و بلوغ یک هنرمند را نشان می دهد که آمده به جائی تکیه بزند که رابرت التمن و استنلی کوبریک در تاریخ سینما دارند. دیوید انسن Ansen منتقد نیوزویک Newsweek نوشته این یک فیلم درنده است که با درنده خوئی از آن دفاع خواهد شد و با همان درنده خوئی به آن حمله خواهد شد، و وقتی گردو غبار این نبردها فروکش کند، آنچه باقی می ماند یک فیلم کلاسیک وسواس آمیز خواهد بود.

گلن کنی Kennyدر ماهنامه سینمائی پرومی یر Premiere نوشته «خون به پا خواهد شد»یک فیلم تاریخی نیست، بلکه یک اثر پوچی گرایانه است و یک کمدی سیاه و ترسناک است بر محور یک چهره شیطانی و تکرو.

دیدید دنبی Denbyدر مجله نیویورکر New Yorker نوشته «خون به پا خواهد شد» فیلمی است مفتون کننده و غیرعادی... تادمککارتی، در ورایتی Varietyآن را فیلمی جسورانه و شگفت انگیز و خارق العاده لقب داده که در کار پال تامس اندرسن نقطه عطفی است. ولی خوب، انتقاد هم شده. مثلا اد گونزالس Gonzales در اسلنت Slantنوشته در این فیلم سبک کار، و ظرائف هنرمندانه در صحنه پردازی، کارگردانی، فیلمبرداری و بازیگری پیروز است، ولی فیلم از انسانیت خالی است، وکارگردان از این همه توانائی خو در ساختن تصویرهای سینمائی هنرمندانه استفاده می کند، فقط برای اینکه درزهای یک قصه تقلیدی در باره اصطکاک فرهنگی را بپوشاند.

جنبه های سمبولیک این داستان نیز جای بحث دارد، و همیشه با بحث نفت همراه است. مثلا زمینی که کنده می شود، بدن انسان است و نفتی که بیرون می آید، خون انسان است که جاری می شود. این ربط پیدا می کند به صحنه ای که مرد روحانی مرد نفتی را با مایعی که به طور تمثیلی خون عیسی مسیح است، غسل می دهد تا گناهانش را پاک کند. این خط سمبولیک، می تواند بحث را بکشاند به جنگ عراق و خاورمیانه، که به هرحال، یکی از حوزه های نفتی دنیا است.

از این جهت، یک سر این بحث در سیاست است، که این جستجو برای نفت به دنبالش کشیده می شود، ولی سر دیگرش هم کشیده می شود به فعالیت برای حفظ محیط زیست وگرمایش زمین، که «فیلم خون به پا خواهد شد»در باره آن هم هست.

لس آنجلس تایمز در مقاله ای در باره این فیلم و فیلم «به سوی طبعیت وحشی» Into the Wildاز شان پن Sean Penn و نوشته بود از نظر این فیلم ها، آمریکا و به تعبیر وسیع ترش، سراسر زمین، بهشت گمشده است. پیکر معصومی است که لوث شده است، غارت شده است، و دارد از دست می رود.

رید جانسن، نویسنده لس آنجلس تایمز، Reed Johnson نتیجه گیری کرده که هزینه های ویرانگر مصرف بی رویه هم برای طبیعت و هم برای بشریت، در سال 2007 به صورت موضوع عمده فرهنگی در آمده و فیلم «خون به پا خواهد شد» و فیلم «به سوی طبعیت وحشی»نمونه های آن هستند. فکر تقدس طبیعت خالص این مرز و بوم، فکری است که ریشه در روح ملی آمریکا دارد و سرش بر می گردد به یک متفکر آمریکائی قرن نوزده به نام هنری دیوید تورو، که در یک کلبه منزل کرده بود و به همه جهان مدرن که او خطرات آن را پیش بینی می کرد، پشت کرده بود و آثارش خیلی از مطالب امروز هواداران محیط زیست و مخالفان جهانی شدن را تداعی می کند.

مشخصات فیلم

خون به پا خواهد شد

There Will Be Blood

سناریست و کارگردان پال تامس اندرسن Paul Thomas Anderson

بازیگران دنیل دی لوئیس Daniel Day-Lewisو پای دینو Paul Dano

پخش در آمریکا از پرامانت ونتج Paramount Vantage