Iranian Art in New York

هنر ایران از درون و بیرون: نمایشگاه موزه چلسی نیویورک

 

یک نمایشگاه بزرگ هنر معاصر ایران در موزه چلسی نیویورک از هفته گذشته افتتاح شد -- نمایشگاهی به نام «ایران از درون و بیرون» با 200 اثر از 56 هنرمند معاصر و پیشتاز ایرانی -- از عجایب روزگار این است که این نمایشگاه درست همزمان شده است با انتخابات جمهموری اسلامی و خیزش اعتراض به نتایج این انتخابات و پیامدهای آن. در حالیکمه این نمایشگاه که بیشتر از یک سال است که دست اندرکاران برای برگزاری آن فعالیت کرده اند، کاملا اتفاقی همزمان می شود با لحظه ای در تاریخ که همه نگاه ها متوجه ایران است و حوادث دردناکی که در ماه اخیر در آنجا روی داد.

 

به قول یک مطبوعاتی آمریکائی، کسانی که در تلویزیون شاهد خیزش جوانان ایران هستند، حالا می توانند در موزه چلسی، که در قلب محله گالری های معظم هنری در نیویورک قرار گرفته، شاهد نوع دیگری از خیزش جوانان ایران باشند، خیزش هنری... اما این نمایشگاه وجه های دیگری هم دارد که ابتکاری است، از جمله اینکه کار هنرمندان داخل کشور را گذاشته اند در کنار کار هم نسل های آنها در داخل ایران با قصد اینکه مقایسه ای بکنند از تحول هنرمندان برون مرزی و درون مرزی...

 

گزارش تلویزیونی بهنام ناطقی

در نمایشگاه موزه چلسی از هنر ایران، دویست وده اثر از 56 هنرمند از داخل و خارج ایران برگزیده شده – 35 هنرمند در داخل و 21 هنرمند از خارج... که تصویری از هنر پیشتاز ایرانیان در سراسر جهان را در محله هنری نیویورک، در کنار گالری هائی که آثار برجسته از هنرمندان دنیا را عرضه می کنند، قرار دهد.

 

کار هنرمندان در رسانه های مختلف کنار هم قرار گرفته اند. از چیدمان های وسیع امیر موبد که با سیب وموی انسان ترکیب های چشمگیری به وجود آورده، تا آثار عکاسی و چیدمان صادق تیرافکن، تا آثار ملهم از پاپ آرت فرهاد مشیری...

 

نمایشگاه موزه چلسی، در همسایگی گالری های بزرگ و معتبری است که آخرین کارهای هنرمندان برجسته آمریکا و جهان را برای فروش عرضه می کنند، آن هم در شهری که به عنوان یکی از مراکز عمده هنر جهان، بیش از 500 گالری دارد. سئوال این است که هنر معاصر ایران در مقایسه با هنر برگزیده از سراسر جهان، چه جایگاهی دارد.

 

آقای ملک کیلان، منتقد هنری روزنامه وال استریت جورنال می گوید ظرف ده دقیقه بعد از ورود به این نمایشگاه متوجه شد که هنری که در اینجا هست، در والاترین سطح از نظر کیفیت هنری قرار دارد، نه تنها در محله چلسی، که مرکزی جهانی برای هنر است، بلکه در مقایسه با آثاری که او در سفرهایش در سراسر جهان دیده است، بعضی از این آثار واقعا در سطح جهان است.

 

بیشتر آثاری که در این نمایشگاه عرضه شده اند، چند روز قبل از انتخابات و خیزش اعتراض پیامد آن از ایران خارج شده اند و به خاطر نحوه انتخاب، آثار، تصویری گویا از دلمشغولی های هنرمندان در داخل و خارج از کشور به دست می دهند.

 

نیکزاد نجومی: برای من خیلی تعجب انگیز بود که نمایشگاهی ببینم از بچه های جوان ایرانی که با این قدرت با این شجاعت کار کرده اند... خیلی تعجب انگیز بود.

 

نیکزاد نجومی، هنرمند مقیم بروکلین، تابلوهای بزرگی می کشد با داستانهای طنزآمیز سیاسی و اجتماعی که جاذبه آنها در ابهام کار اوست. نیکزاد می گوید دیدن کار هنرمندان داخل ایران تصور او در باره هنر داخل کشور را دگرگون کرد.

 

***

 

بهنام ناطقی: وجه مشخصه این کارها را چطور می بینید؟

 

نیکزاد نجومی: چیزی که من از کار ایرانی می دانستم دکوراتیو بودن این کار ها بود اینها اینطور نیست. این ها دیگر در باره زندگی حرف می زنند، راجع به عشق حرف می زنند راجع به خشونت حرف می زنند. یعنی راجع به این مسائلی که همیشه درپرده بود، صحبت می کنند، ولی الان این رو آمده و این فوق العاده است.

 

***

 

نمایشگاه در پنج بخش تنظیم شده و در بخش اول که به طنز محور شرارت نام گرفته، به آثاری بر می خوریم در باره جنگ و سیاست، از جمله این اثر تکان دهنده از خانم پرستو فروهر، که صحنه های شکنجه را در چیدمانی نورانی نشان می دهد، در کنار آثاری از شهرام کریمی، هنرمند مقیم آلمان، که با استفاده از کیسه های برنج و تصویر کشته شدگان در نبردهای سیاسی به وجود آمده... یا این آثار از هنرمند ژینوس تقی زاده، مقیم تهران، که تصاویری بر زمینه روزنامه های روزهای قبل و بعد ازانقلاب ایران ساخته است.

 

 سرموزه دار، سم باردویل می گوید در نگاه به هنرمندان داخل کشور و هنرمندان خارج از ایران، انتطار معمول این است که هنرمندان داخل کشور، بیشتر به سنت های فرهنگی و سبک های سنتی هنری، مثل خطاطی و مینیاتور و تذهیب بپردازند و انتظار این است که هنرمندان ایرانی خارج از کشور کارشان در ظاهر بیشتر متاثر از زبان هنر جهانی باشد اما در عمل برعکس این بود. به طوری که هنرمندان خارج از کشور بیشتر از فرمهای سنتی هنر وام داشتند ، شاید به خاطر غم غربت، در حالیکه هنرمندان داخل کشور، زبانی جهانی تر و همپای آنچه در هنرمعاصر دنیا اتفاق می افتد برگزیده بوئدند، و این شگفتی اصلی تحقیق او بود.

 

در فصلی از نمایشگاه که به جنسیت و تصویر جنسیت در هنر پرداخته، از جمله با کار هنرمند عباس کوثری روبرو می شویم که تصاویر پهلوانان سینه برهنه مرد را در کنار تصاویر تمرین کماندوهای زن در پلیس جمهوری اسلامی گذاشته است که همیشه حجاب بر تن دارند، همچنین آثار پاپ آرت وحید شریفیان، که تصاویر هنرمند برهنه در کنار جانوارانی مثل شیر را در فضاهای آشنای خانه و آشپزخانه می گذارد... و همچنین آثاری از نیوشا توکلیان، راننده کامیونی که در اثر عمل تغییر جنسیت به ماریا تبدیل شده است. و همچنین مجسمه های شیرین فهیم از روسبی های خیابان های تهران...

 

نمایشگاه موزه چلسی، از جمله حاصل تلاشهای گالری دار نیویورکی، خانم لیلا تقی نیا میلانی-هلر است.

 

لیلا تقی نیا میلانی - هلر: من الان هفت هشت سال است که دنبال موزه های نیویورک هستم که کار هنرمندان ایرانی را نشان بدهند ولی به خاطر بوروکراسی و اینکه هی می گتفند گرنت هامان را از دست می دهیم اگر کار ایرانی را نشان بدهیم تا اینکه در یک شامی با کیورتر این شو، سم باردویل، که نصف لبنانی است، آشنا شدم و با او شروع به صحبت کردم – البته خوب می دانید زیاد راجع به هنرمعاصر ایرانی به جز آرتیست هائی که خیلی معروف بودند، نمی شناخت. و آمد به گالری من و هر که را که دید عاشقش شد. من گفتم این شو باید کوالیتی مقیاسش شیرین نشاط باشد بهترین آرتیست ایرانی است و گفتم سطح آنها باید در آنباشد.

 

از شیرین نشاط، یکی از چیدمان های ویدیوئی اولیه او را می بینیم با شرکت شجاع آذری و سوسن دیهیم، در دو تصویر از زنان و مردان در مقابل هم.

 

بخشی از نمایشگاه، به بازیابی هنرهای سنتی اختصاص یافته است، از کار هنرمندانی که با تم های سنتی کارهای جدید به وجود آورده اند، از جمله این کار، از خانم آلا ابتکار، که با تصاویر نقاشی های قهوه خانه ای کار می کند و متون قدیمی که ترکیبی تازه پیدا کرده اند. ترکیب مشابهی را در کارهای سمیرا عباسی می بینیم با طرحهائی ملهم از داستانهای تعزیه که آن هم تعبیری جدید است از نقاشی قهوه خانه... سیامک فیلی زاده، از تصاویر پهلوان ها و روجلد مجلات، کارهای تازه ای به سبک پاپ آرت به وجود آورده و نازل گل انصاری نیا، کارهای درخشانی و ظریفی به وجود آورده است با استفاده از نقش کاشی های قدیمی در ترکیبی تازه..

 

سرموزه دار، سم بردویل می گوید نحوه انتخاب آثار مثل یک جریان زنده، مدام در حال تغییر بود. او می گوید طبعا با یک برنامه مشخص کارش را شروع کرد اما این برنامه و هدف در برخورد با واقعیت های زمان، تغییر کرد. او در آغاز می خواست نمونه هائی از کار هنرمندان داخل و خارج از کشور با سوژه های مشابه را در کنار هم قرار دهد تا تاثیر محیط زندگی را بر کار هنرمندان نشان دهد اما در جریان تحقیق به روی کار هنرمندان، متوجه شد که پیچیدگی و کثرت این آثار و درونمایه ها و طرز برخورد هنرمندان با آنها، با تصور قبلی او کاملا تطبیق نمی کرد.

 

بخشی از نمایشگاه تصاویری است ملهم از خیابان و در ارتباط با فرهنگ کوچه، از جمله این آثار از خانم نازنین پوینده، که چهره هائی از کوچه و بازار ایران را در نقاشی های بزرگ و رنگین، کنار هم گذاشته. این مجسمه های سفالی، داریوش غره زاد، تصاویری از دیوارهای تهران را با رهگذران در می آمیزد، در عکس هائی که حالت نقاشی دارند و مجسمه های سفالین و چیدمان های بیتا فیاضی، برداشتی از زندگی در خیابانهای ایران هستند. در همین بخش، به کارهای هنرمند بروکلینی پونه مغازه بر می خوریم که هم چیدمان است هم عکس، با شرکت خود هنرمند، در پوشاکی از جمله از تمپان های زنگین ساخته شده است...

 

لیلا تقی نیا میلانی هلر: گفتم این نمایشگاه باید کار همه باشد. ما یک عده ایرانی هستیم که هنر امروز ایران را داریم، چه مجموعه دار باشیم، چه گالری دار باشیم و چه کاسبکار باشیم. چه خبرنگار باشیم.. همه با هم دست در دست دادیم و این موزه هم هیچ بودجه ای نداشت و من مجبور شدم 200 هزار دلار برای اینها پول جمع کنم والان این فاز اول بود که در نیویورک اتفاق افتاد و خرج حمل و نقل وبیمه و همه اینها را از این 200 هزار دلار ما دادیم و حالا این شو حیف است که به لس آنجلس نرود به هیوستون نرود، به لندن نرود و به دوبی نرود.. این شو در ماه مارچ و اپریل موقعی که در «آرت دوبی» کارهای خودمان را نشان می دهیم و یک نمایشگاه بین المللی است این شو برای دو ماه به دوبی خواهد رفت... همچنین برای ده روز به لندن خواهد رفت و ما حالا داریم با موزه کانتمپری آرت هیوستون صحبت می کنیم، با لس آنجلس صحبت می کنیم، پاریس، دیترویت، استکهلم و ببینیم این شو به کجاها می رود برای هرجا که می رود باید پول جمع کنیم –

 

در آثار رضا درخشانی، موسیقیدان و نقاش، که در اروپا و آمریکا کار کرده و هم در ایران، چهره های مختلف با شبکه ای از طرح ها، به هم شباهت می یابند...

 

در فصلی از نمایشگاه که تاحدودی شبیه به هنرپاپ آرت در آمریکاست، از جمله آثاری هست از فرهاد مشیری و همکار و شریک زندگی او، شیرین علی آبادی، که زندگی روزمره در فرهنگ مصرفی را زیر ذره بین می گذارد با اشاره هائی به نقش فرهنگ عامه ی آمریکا... آثار شهرام انتخابی، با کارت پستال های روسبی های بریتانیائی و حجاب، ترکیب های تازه ای به وجود آورده... بهرنگ صمدزادگان، در در نقاشی های عظیم، تصاویر پیش ساخته و توهمات از فرهنگ ایران را به سخره می گیرد.

 

مدیر موزه چلسی، تیل فلرث Fellrath می گوید این موزه برای اشاعه دیالوگ و گفتگوی فرهنگی به وجودآمده است و ایران، کشوری است که در آمریکا پوشش منفی داشته است نیویورک هم شهری است که به خاطر سابقه چند فرهنگی بهترین جائی است که می شود برای آن تصویر منفی ایران کاری انجام داد. او می گوید دراین نمایشگاه نمونه، هدف از این نمایشگاه این است که استعدادهای خلاقه ای که از فرهنگ غنی ایران برخاسته اند نمایش داده شوند.

 

نمایشگاه موزه چلسی که تا اوائل پائیز دائر خواهد بود، به خاطر همزمانی با حوادث سیاسی داخل ایران، انعکاس گسترده در جراید و رسانه های آمریکا پیدا کرده و راه را برای یافتن بازارهای وسیع تر برای هنرمندان ایران می گشاید.

 

***

 

این روزها شاهد نمایشگاه های متعددی هستیم از هنر معاصر ایران در غرب، که حاصل بار آمدن نسلی از هنرمندان است که در ایران به بلوغ رسیده اند و همچنین تلاش گالری دارانی است که با کمک موسسات حراجی مثل سادبیز و کریستیز، بازار قابل توجهی برای هنر ایران به وجود آوردند که ابتدا محدود بود به آثار هنرمندان معاصر که با زمینه های سنتی مثل خط و نقش های مینیاتوری و فرم های سنتی در ترکیب های مدرن کار می کردند، که برای مجموعه داران به خصوص عرب جالب بود و همچنین با تصور یا انتظار هنرشناسان غربی از هنر ایران تطبیق می کرد.

 

من یادم است که مثلا ده سال پیش که به کوشش و با همکاری موزه هنر معاصر تهران، نمایشگاهی در حراج خانه کریستیز از هنر ایران ترتیب یافته بود، بیشتر آثاری که کارشناسان کریستیز برگزیده بودند، یا نقش های مینیاتور مانند داشت، با چشم و ابروهای ایرانی یا آثاری بود با استفاده از خط، و کمتر اعتنائی می دیدی به آثار هنرمندانی که د ر سبک های شبه غربی کار می کردند یا ارتباط آنها به ایران بلافاصله مشخص نبود.

 

اما تحولی که پدید آمده این است که نسل تازه ای از هنرمندان ایرانی به شدت شروع کردند به پرداختن به موضوع های روز، و زندگی و واقعیت هائی که دوروبر خود می دیدند، و این با بالاگرفتن آگاهی در غرب در باره فرهنگ معاصر ایران همراه شد و همچنین با کوشش این گالری داران و مجموعه داران، مثل خانم لیلی تقی نیا میلانی، مثل چهره های دیگر، از جمله گالری B21 در دوبی و گالری کرین سکز در مونیخ و گالری وایت چپل در لندن با همکاری خانم مریم همایون آیزلر، که در تهیه کتابی که در باره هنر ایران توسط بنگاه انتشاراتی Thames & Hudson دست داشت و خانم ماریا وگا، مدیر گالری Ministry of Nomads لندن، مجموعه فرزام و بنیاد حافظ، که از فعالان و حامیان این نمایشگاه هم هست، یا مجموعه دارانی مثل خانواده سودآور و بنیاد میراث ایران در لندن و دهها بنیاد و مجموعه دار دیگر... اینها موفق شدند که جهت نگاه غرب را به هنر ایران تغییر بدهند، به طوریکه حالا در جستجوی آثار هنری هستند که بتواند مثل آثاری که در نمایشگاه موزه چلسی می بینیم، کمک کند به درک بیشتر از تحولات جامعه ایران، کمک کند به آگاهی نسبت به لایه های فرهنگی مختلفی که الان در جامعه ایران در کنار هم قرار گرفته اند.... شاید در هیچ مقاله یا تفسیری، نتوانیم این همه آگاهی در باره فرهنگ معاصر ایران پیدا کنیم که در آثار این نمایشگاه به صورتی موجز وهنرمندانه کنار هم قرار گرفته اند.

 

نیویورک الان شاهد نمایشگاه های متعدد و همزمان از هنر ایران است، از جمله اینها، نمایشگاهی است از چهل هنرمند ایرانی تحت عنوان «سلسله زلزله» در گالری لیلا تقی نیا میلانی هلر، که خانم لیلا دیبا، هنرشناس، در برگزاری آن نقش عمده داشته. در این نمایشگاه هم کار هنرمندان داخل و خارج از کشور کنار هم قرار گرفته با این فلسفه که این هنرمندان، در پیامد سلسله ای از سنت ها می آیند و هنرمندان نسل های گذشته که از آنها آموخته اند، ولی زلزله می آفرینند.

 

علاوه بر این، یک گالری بزرگ دیگر در محله دیگر گالری ها در نیویورک، یعنی خیابان مدیسون، کارهائی از 28 هنرمند ایرانی در نمایشگاهی عرضه کرد تا همین هفته پیش هم دائر بود، به نام Looped and Layered یا لایه دار و در هم تنیده. همچنین، کار پنج هنرمند ایرانی الان بخشی است از یک نمایشگاه بزرگ در موزه بروکلین نیویورک، به نام «ترجمه» که نمونه هائی از کار هنرمندان دیگر خاورمیانه ای و آسیای مرکزی در آن به نمایش گذاشته شده.