Aghdashloo on “Stoning Soraya M”

نمایش «سنگسار ثریا میم» در جشنواره تورونتو

 

در باره این فیلم، که برای اولین بار،  یکی از مجازتهای اسلامی را که این روزها خیلی در باره اش در خبرها می خوانیم، به صورت یک فیلم سینمائی در آورده – فیلم سنگسار ثریا میم را یک کارگردان ایرانی زاده هالیوودی ساخته که کار قبلی اش یک سریال مستند برای شبکه ABC به نام Path to Nine Eleven خیلی سروصدا کرد. نقش اول این فیلم را که راوی داستان، زهرا است، شهره آغداشلو بازی می کند، بازیگری که به خاطر تصویر کردن یک زن ایرانی در فیلم خانه شن و مه نامزد جایزه اسکار بود، و شاید  از جذابیت های فیلم، معرفی دو بازیگر دیگر باشد، مژان تورنو، که در نقش ثریا خیره کننده است و نوید نگهبان، در نقش علی، شوهر دیوصفت او... هر دو اینها در فیلمهای متعددی در هالیوود بازی کرده اند و مثل اینکه هر دو برای اولین بار است که در فیلمی با تم ایرانی شرکت می کنند.

 

***

 

گزارش تلویزیونی بهنام ناطقی

فیلم «سنگسار ثریا م» در باره توطئه سران یک دهکده با شوهر یک زن به نام ثریا برای بستن اتهام زنا به این زن و گرفتن حکم سنگسار او از دادگاه شرع، بر اساس کتابی به همین نام نوشته شده به قلم نویسنده ایرانی – فرانسوی، فریدون صاحب جم، که بیست سال پیش در فرانسه، و بعد در آمریکا و انگلستان، به یک کتاب پرفروش روز تبدیل شد.

 

شهره آغداشلو (در مصاحبه با بهنام ناطقی، از تلویزیون فارسی صدای آمریکا): هنوز هم فعالان حقوق بشر و حقوق زنان   ازایران گزارش  می دهند که احکام سنگسار داره صادر می شه، اگر چه که رئیس قوه قضائیه آن را ملغی کرده، بخشنامه داده و معلق نگه داشته، ولی همچنان داره صادر می شود. وقتی این فیلمنامه آمد، من متوجه شدم که با ساختن این فیلم شاید بشود کمکی کرد به آگاهی افکار عمومی در جهان و آنها را متوجه این مجازات اسلامی کرد و بیشتر تاکید فیلم هم روی بخش جسمی یا فیزیکی این مجازات است از دید این زن که زیر بار سنگسار داره جان می سپره و هم  همه شادی من از بردن این آگاهی به سمت وسوی مردم جهان است که هیچ اطلاعی از این مجازات اسلامی ندارند.

 

بهنام ناطقی: نقش خود شما چیه در این فیلم؟

 

شهره آغداشلو: زهرا... زهرا، قهرمان این قصه است، که این قصه را برای ما تعریف می کند، یا برای خبرنگاری که از آن ده دارد می گذرد تعریف می کند. زهرا، همانطور که قبلا هم گفتم، به نظر من، نقش بسیار تمثیلی است و مام میهنه. در واقع این صدای زهرا است که همچنان ادامه دارد. این خواست زهرا است که ما این قصه را ببینیم و بشنویم. خودش در یک جائی با صدای بلند می گه، وقتی با خدا حرف می زنه، که حالا این قصه به گوش همه دنیا می رسد.

بهنام ناطقی: هر چند فیلم به زبان فارسی تهیه شده، اما مخاطب دلخواه آن، تماشاگران بین المللی هستند. اینکه هنرپیشه های ایرانی انتخاب شدند... چه دلیلی داشت؟

 

شهره آغداشلو: فیلم در آغاز قرار بود به انگلیسی تهیه بشود با هنرمندان ایرانی و آمریکائی، ولی بعد از مدتها فکر و شور، تهیه کننده، که همان تهیه کننده هائی هستند که فیلم The Passion of the Christ  یا «رنجهای مسیح» را ساخته اند، و کارگردان و من به این نتیجه رسیدیم که این به زبان فارسی، اصیل تر و واقعی  تر جلوه خواهد کرد و Steve McGreevity با فیلم «رنجهای مسیح» متوجه شده بود که وقتی قصه اهمیت دارد کلام مهم نیست و این صدای کلام است که مهم است مثل اینکه در فیلم رنجهای مسیح، از زبان آرامیک استفاده شده بود. زبان فارسی هم دست کمی از آرامیک نداره و همان قدر پر از صدای های عجیب و غریبی داره، خودش، و قصه هم پریمیتیو است و این ها را به هم دیگر خوب پیوند می زند.

 

کارگردان و سناریست فیلم، سیروس نورسته، که همراه همسر نویسنده اش بتسی بیش از ده سال برای به راه انداختن این فیلم تلاش کرده است، تمرکز فیلم را بر نمایش دردناک و خونین صحنه سنگسار قرار داده است که ممکن است بعضی، خشونت آن را چندش آور بدانند.

  سیروس نورسته می گوید نشان دادن سنگسار باید هم مخوف و چندش آور باشد ولی من نمی خواهم تماشاگر با حال تهوع از سالن بیرون برود. او می گوید سعی شده در حد امکان با سلیقه نشان داده شود، ولی در عین حال دهشت انگیز. او می افزاید خشونت هم مثل پورنوگرافی، نظر بیننده شرط است و یکی ممکن است خشونتی را چندش آور بداند و دیگری نه. نقش ثریا را خانم مژان تورنو بازی کرده است در مقابل نوید نگهبان، در نقش شوهرش علی – هر دو از بازیگران هالیوود.

 

بتسی گیفن نورسته سناریست دیگر فیلم می گوید سنگسار، شکنجه آهسته تا دم مرگ است و نمی شود آن را خوشگل کرد یا ماستمالی کرد، چون حقیقت را از دست می دهیم.  وحشیگری، جوهر این داستان است.

 

علی پورتاش در نقش ملای دهکده و دوست علی، شوهر ثریا ظاهر می شود.

 

علی پورتاش: اگر یک زنی حتی اگر قبول کنیم به شوهرش خیانت کرده به کسی مربوط نیست به خودش مربوط است و به شوهرش. به ده مربوط نیست به society مربوط نیست، به هیچکس مربوط نیست. به خودش مربوط است و شوهرش. دوستش ندارد طلاقش بدهد و دوست دارد ادامه بدهد زندگی اش را. ولی به آن دو تا مربوط است ولی دین، حکومت،  دولت، می خواهند توی همه کار دخالت بکنند و این به نظر من غلطه و برای همین یک همچه فیلمی باید ساخته می شد که تمام دنیا ببینند که سنگساری اصلا از... بابا! صد رحمت به حیوانها، برای اینکه قبول کرده ایم که حیوان هستند. اینها به اسم آدم کارهای بسیار حیوانی و جنگلی انجام می دهند.

 

سیروس نورسته می گوید سنگسار، مراحل خاصی دارد و این فیلم جزئیات دقیق آن را برای اولین بار در دنیا نشان می دهد و خواندن یا شنیدن در باره سنگسار یک چیز است و دیدن اینکه چه عمل دهشت انگیزی است، چیز دیگری است. او می گوید که تماشاگر را در حفره به جای قربانی قرار می دهد، که تجربه ای متفاوت است.

 

بهنام ناطقی (در مصاحبه با شهره آغداشلو):  وقتی خودتان برای اولین بار فیلم را دیدید چه احساسی داشتید؟

 

شهره آغداشلو: اول بار وقتی فیلم را دیدم، احساس غرور، احساس افتخار، احساس فارغ البالی، کاری بود تصمیم گرفته بودم باید انجام می دادم... فیلم مستقل خوبی از آب در آمده، بده من بگم، ولی روح مستقل خودش را دارد و صرفا برای گیشه ساخته نشده... برگ سبزی است تحفه درویش. من نمی گم که اتفاق عجیبی قرار است با این فیلم بیافتد ولی می تونم بگم که به گفته انتونین آرتو، من بازیگر حقیری هستیم که در آتش ایستاده و به حقیقت اشاره می کند، حقیقتی که در مقایسه با جهان به نظر هیچ می آید، اما به هر حال، فعلا در روشنائی قرار گرفته و به معرض نمایش عموم گذاشته شده.

 

نوید نگهبان، بازیگر نقش علی، شوهر  ثریا است که سقاوت زیادی در صحنه های فیلم نسبت  به این زن نشان می دهد. نوید نگهبان می گوید:

 

نوید نگهبان: برای من بازی کردن علی یک کم مشکل بود و سعی کردم از تمام دوستان و همکارانی که باهم کار می کردیم فاصله بگیرم. سعی می کردم یک مقدار خودخواه تر بشوم و خودخواه شدن برای من مشکل بود چون همیشه بزرگ که می شدیم همیشه این است که موقعی که بغل دست همکلاسی ات نشسته سعی کنی همکلاسی ات را نرنجانی و آدم با یک خصوصیات اینجوری که بزرگ می شود براش مشکل است احساسات خودخواهانه و خواهش های بیجا را درون خودش پیدا کند. طوری شده بود که موقعی که صحنه های سنگساری بودش، آن قدر برای من مشکل بود که بعد از هر صحنه که مثلا کات می کردند، من اشکم روان بود و نوید می آمد بیرون و نوید بود که از علی بدش می آمد و این جنگی که در سر من بود بین نوید و علی، تمام وقت که نقش را باید به بهترین وجه ممکنه پیاده کنم مشکلترین بود و حتی وقتی برگشتم دو سه هفته بعدش خانم و بچه ها می دیدند که من یک گوشه نشسته ام و از آنها کناره می گیرم.

شهره آغداشلو: آنچه را که من می خواهم تماشاگر از این فیلم بگیرد، این مجازات سنگسار است. می خوام با چشم خودش ببیند که این مجازات چگونه اتفاق می افتد.

 

دست اندرکاران فیلم سنگسار ثریا میم تلاش می کنند با نمایش آن در جشنواره های بین المللی، ضمن بالابردن سطح آگاهی در باره محتوای فیلم، برای نمایش آن در دنیا، پخش کننده مناسب پیدا کنند. 

 

***

 

این فیلم به خاطر صحنه های سنگسارش فیلم بحث انگیزی خواهد شد، نه تنها آگاهی ایجاد می کند نسبت به سنگسار، بلکه در باره اش بحث خواهند کرد که تا چه حد سینما می  تواند در نشان دادن خشونت انسانی جلو برود. در این فیلم، جزئیات سنگ خوردن به یک زن، حس و حالی که جمعیت پرتاب کننده سنگ پیدا می کنند، نقشی که روحانی در تحریک مردم برای سنگ انداختن ایفا می کند، به ظرافت ودقت طوری بازسازی شده که بعضی از تماشاگرها ممکن است نتوانند تماشای آن را تحمل کنند، همانطور که تماشای قتل یک انسان از طریق شکنجه آهسته که سنگسار است، برای همه انسانها امکان پذیر نیست.

 

تا سه ساعت دیگر نخستین نمایش جهانی فیلم سنگسار ثریا میم در جشنواره تورانتو شروع می شود، و در خبرها بود که استقبال از آن در تورانتو به قدری بود که بلیط های سه نمایش این فیلم در فستیوال تورانتو ظرف ده دقیقه پیش فروش شد. حالا باید دید منتقدها بعد از دیدن آن در باره اش چه خواهند گفت. مرسی بهنام از این گزارش.