Aghdashloo on “Stoning Soraya M”

نمایش «سنگسار ثریا میم» در جشنواره تورونتو

 

در باره این فیلم، که برای اولین بار،  یکی از مجازتهای اسلامی را که این روزها خیلی در باره اش در خبرها می خوانیم، به صورت یک فیلم سینمائی در آورده – فیلم سنگسار ثریا میم را یک کارگردان ایرانی زاده هالیوودی ساخته که کار قبلی اش یک سریال مستند برای شبکه ABC به نام Path to Nine Eleven خیلی سروصدا کرد. نقش اول این فیلم را که راوی داستان، زهرا است، شهره آغداشلو بازی می کند، بازیگری که به خاطر تصویر کردن یک زن ایرانی در فیلم خانه شن و مه نامزد جایزه اسکار بود، و شاید  از جذابیت های فیلم، معرفی دو بازیگر دیگر باشد، مژان تورنو، که در نقش ثریا خیره کننده است و نوید نگهبان، در نقش علی، شوهر دیوصفت او... هر دو اینها در فیلمهای متعددی در هالیوود بازی کرده اند و مثل اینکه هر دو برای اولین بار است که در فیلمی با تم ایرانی شرکت می کنند.

 

***

 

گزارش تلویزیونی بهنام ناطقی

فیلم «سنگسار ثریا م» در باره توطئه سران یک دهکده با شوهر یک زن به نام ثریا برای بستن اتهام زنا به این زن و گرفتن حکم سنگسار او از دادگاه شرع، بر اساس کتابی به همین نام نوشته شده به قلم نویسنده ایرانی – فرانسوی، فریدون صاحب جم، که بیست سال پیش در فرانسه، و بعد در آمریکا و انگلستان، به یک کتاب پرفروش روز تبدیل شد.

 

شهره آغداشلو (در مصاحبه با بهنام ناطقی، از تلویزیون فارسی صدای آمریکا): هنوز هم فعالان حقوق بشر و حقوق زنان   ازایران گزارش  می دهند که احکام سنگسار داره صادر می شه، اگر چه که رئیس قوه قضائیه آن را ملغی کرده، بخشنامه داده و معلق نگه داشته، ولی همچنان داره صادر می شود. وقتی این فیلمنامه آمد، من متوجه شدم که با ساختن این فیلم شاید بشود کمکی کرد به آگاهی افکار عمومی در جهان و آنها را متوجه این مجازات اسلامی کرد و بیشتر تاکید فیلم هم روی بخش جسمی یا فیزیکی این مجازات است از دید این زن که زیر بار سنگسار داره جان می سپره و هم  همه شادی من از بردن این آگاهی به سمت وسوی مردم جهان است که هیچ اطلاعی از این مجازات اسلامی ندارند.

 

بهنام ناطقی: نقش خود شما چیه در این فیلم؟

 

شهره آغداشلو: زهرا... زهرا، قهرمان این قصه است، که این قصه را برای ما تعریف می کند، یا برای خبرنگاری که از آن ده دارد می گذرد تعریف می کند. زهرا، همانطور که قبلا هم گفتم، به نظر من، نقش بسیار تمثیلی است و مام میهنه. در واقع این صدای زهرا است که همچنان ادامه دارد. این خواست زهرا است که ما این قصه را ببینیم و بشنویم. خودش در یک جائی با صدای بلند می گه، وقتی با خدا حرف می زنه، که حالا این قصه به گوش همه دنیا می رسد.

بهنام ناطقی: هر چند فیلم به زبان فارسی تهیه شده، اما مخاطب دلخواه آن، تماشاگران بین المللی هستند. اینکه هنرپیشه های ایرانی انتخاب شدند... چه دلیلی داشت؟

 

شهره آغداشلو: فیلم در آغاز قرار بود به انگلیسی تهیه بشود با هنرمندان ایرانی و آمریکائی، ولی بعد از مدتها فکر و شور، تهیه کننده، که همان تهیه کننده هائی هستند که فیلم The Passion of the Christ  یا «رنجهای مسیح» را ساخته اند، و کارگردان و من به این نتیجه رسیدیم که این به زبان فارسی، اصیل تر و واقعی  تر جلوه خواهد کرد و Steve McGreevity با فیلم «رنجهای مسیح» متوجه شده بود که وقتی قصه اهمیت دارد کلام مهم نیست و این صدای کلام است که مهم است مثل اینکه در فیلم رنجهای مسیح، از زبان آرامیک استفاده شده بود. زبان فارسی هم دست کمی از آرامیک نداره و همان قدر پر از صدای های عجیب و غریبی داره، خودش، و قصه هم پریمیتیو است و این ها را به هم دیگر خوب پیوند می زند.

 

کارگردان و سناریست فیلم، سیروس نورسته، که همراه همسر نویسنده اش بتسی بیش از ده سال برای به راه انداختن این فیلم تلاش کرده است، تمرکز فیلم را بر نمایش دردناک و خونین صحنه سنگسار قرار داده است که ممکن است بعضی، خشونت آن را چندش آور بدانند.

  سیروس نورسته می گوید نشان دادن سنگسار باید هم مخوف و چندش آور باشد ولی من نمی خواهم تماشاگر با حال تهوع از سالن بیرون برود. او می گوید سعی شده در حد امکان با سلیقه نشان داده شود، ولی در عین حال دهشت انگیز. او می افزاید خشونت هم مثل پورنوگرافی، نظر بیننده شرط است و یکی ممکن است خشونتی را چندش آور بداند و دیگری نه. نقش ثریا را خانم مژان تورنو بازی کرده است در مقابل نوید نگهبان، در نقش شوهرش علی – هر دو از بازیگران هالیوود.

 

بتسی گیفن نورسته سناریست دیگر فیلم می گوید سنگسار، شکنجه آهسته تا دم مرگ است و نمی شود آن را خوشگل کرد یا ماستمالی کرد، چون حقیقت را از دست می دهیم.  وحشیگری، جوهر این داستان است.

 

علی پورتاش در نقش ملای دهکده و دوست علی، شوهر ثریا ظاهر می شود.

 

علی پورتاش: اگر یک زنی حتی اگر قبول کنیم به شوهرش خیانت کرده به کسی مربوط نیست به خودش مربوط است و به شوهرش. به ده مربوط نیست به society مربوط نیست، به هیچکس مربوط نیست. به خودش مربوط است و شوهرش. دوستش ندارد طلاقش بدهد و دوست دارد ادامه بدهد زندگی اش را. ولی به آن دو تا مربوط است ولی دین، حکومت،  دولت، می خواهند توی همه کار دخالت بکنند و این به نظر من غلطه و برای همین یک همچه فیلمی باید ساخته می شد که تمام دنیا ببینند که سنگساری اصلا از... بابا! صد رحمت به حیوانها، برای اینکه قبول کرده ایم که حیوان هستند. اینها به اسم آدم کارهای بسیار حیوانی و جنگلی انجام می دهند.

 

سیروس نورسته می گوید سنگسار، مراحل خاصی دارد و این فیلم جزئیات دقیق آن را برای اولین بار در دنیا نشان می دهد و خواندن یا شنیدن در باره سنگسار یک چیز است و دیدن اینکه چه عمل دهشت انگیزی است، چیز دیگری است. او می گوید که تماشاگر را در حفره به جای قربانی قرار می دهد، که تجربه ای متفاوت است.

 

بهنام ناطقی (در مصاحبه با شهره آغداشلو):  وقتی خودتان برای اولین بار فیلم را دیدید چه احساسی داشتید؟

 

شهره آغداشلو: اول بار وقتی فیلم را دیدم، احساس غرور، احساس افتخار، احساس فارغ البالی، کاری بود تصمیم گرفته بودم باید انجام می دادم... فیلم مستقل خوبی از آب در آمده، بده من بگم، ولی روح مستقل خودش را دارد و صرفا برای گیشه ساخته نشده... برگ سبزی است تحفه درویش. من نمی گم که اتفاق عجیبی قرار است با این فیلم بیافتد ولی می تونم بگم که به گفته انتونین آرتو، من بازیگر حقیری هستیم که در آتش ایستاده و به حقیقت اشاره می کند، حقیقتی که در مقایسه با جهان به نظر هیچ می آید، اما به هر حال، فعلا در روشنائی قرار گرفته و به معرض نمایش عموم گذاشته شده.

 

نوید نگهبان، بازیگر نقش علی، شوهر  ثریا است که سقاوت زیادی در صحنه های فیلم نسبت  به این زن نشان می دهد. نوید نگهبان می گوید:

 

نوید نگهبان: برای من بازی کردن علی یک کم مشکل بود و سعی کردم از تمام دوستان و همکارانی که باهم کار می کردیم فاصله بگیرم. سعی می کردم یک مقدار خودخواه تر بشوم و خودخواه شدن برای من مشکل بود چون همیشه بزرگ که می شدیم همیشه این است که موقعی که بغل دست همکلاسی ات نشسته سعی کنی همکلاسی ات را نرنجانی و آدم با یک خصوصیات اینجوری که بزرگ می شود براش مشکل است احساسات خودخواهانه و خواهش های بیجا را درون خودش پیدا کند. طوری شده بود که موقعی که صحنه های سنگساری بودش، آن قدر برای من مشکل بود که بعد از هر صحنه که مثلا کات می کردند، من اشکم روان بود و نوید می آمد بیرون و نوید بود که از علی بدش می آمد و این جنگی که در سر من بود بین نوید و علی، تمام وقت که نقش را باید به بهترین وجه ممکنه پیاده کنم مشکلترین بود و حتی وقتی برگشتم دو سه هفته بعدش خانم و بچه ها می دیدند که من یک گوشه نشسته ام و از آنها کناره می گیرم.

شهره آغداشلو: آنچه را که من می خواهم تماشاگر از این فیلم بگیرد، این مجازات سنگسار است. می خوام با چشم خودش ببیند که این مجازات چگونه اتفاق می افتد.

 

دست اندرکاران فیلم سنگسار ثریا میم تلاش می کنند با نمایش آن در جشنواره های بین المللی، ضمن بالابردن سطح آگاهی در باره محتوای فیلم، برای نمایش آن در دنیا، پخش کننده مناسب پیدا کنند. 

 

***

 

این فیلم به خاطر صحنه های سنگسارش فیلم بحث انگیزی خواهد شد، نه تنها آگاهی ایجاد می کند نسبت به سنگسار، بلکه در باره اش بحث خواهند کرد که تا چه حد سینما می  تواند در نشان دادن خشونت انسانی جلو برود. در این فیلم، جزئیات سنگ خوردن به یک زن، حس و حالی که جمعیت پرتاب کننده سنگ پیدا می کنند، نقشی که روحانی در تحریک مردم برای سنگ انداختن ایفا می کند، به ظرافت ودقت طوری بازسازی شده که بعضی از تماشاگرها ممکن است نتوانند تماشای آن را تحمل کنند، همانطور که تماشای قتل یک انسان از طریق شکنجه آهسته که سنگسار است، برای همه انسانها امکان پذیر نیست.

 

تا سه ساعت دیگر نخستین نمایش جهانی فیلم سنگسار ثریا میم در جشنواره تورانتو شروع می شود، و در خبرها بود که استقبال از آن در تورانتو به قدری بود که بلیط های سه نمایش این فیلم در فستیوال تورانتو ظرف ده دقیقه پیش فروش شد. حالا باید دید منتقدها بعد از دیدن آن در باره اش چه خواهند گفت. مرسی بهنام از این گزارش.

ویدیو و دنباله مقاله...

LACMA: “Art of the Ancient Americas”

بازگشائی مجموعه هنر باستانی قاره آمریکا در موزه لس آنجلس

 

 

گزارش تلویزیونی بهنام ناطقی با لونا شاد

بازگشائی  تالارهای هنر باستانی و معاصر آمریکای مرکزی و جنوبی در موزه لس آنجلس – با چیدمان های رنگین و شوق انگیز از هنرمند کوبائی تبار آمریکائی، هورهه پاردو Jorge Pardo  همراه بود، که تالارهای مخصوص نمایش ثار باستانی مکزیک و آمریکای جنوبی در موزه عظیم شهر لس آنجلس را می خواهد طوری دگرگون کند که تصور ما  را از موزه رفتن  متحول سازد.  تصور ما و خیلی از تماشاگرهای ما از موزه آثار باستانی، جائی است معمولا یک کم خاک آلود، که کوزه ها و کاسه های چندهزار ساله را گذاشته اند زیر شیشه، با یکی دو پلاک توضیح کنارش که گاهی برای خواندنش باید حسابی دولا بشوی –  یک جورهائی شبیه کلاس درس یا آزمایشگاه.

 

مکتب غالب در طراحی و تزئین موزه ها همیشه ارزش را به طراح داخلی و معماری ای داده که مینیمال ترین و ساده ترین و بی ادعاترین و خنثی ترین فضاها را می سازد که اشیاء موزه جلوه کنند. اما  موزه Los Angeles County Museum برای عرضه مجدد مجموعه بزرگی که از هنر کشورهای آمریکای لاتین دارد، یک چیدمان به وجود آورده کار هنرمند کوبائی تبار آمریکائی، هورهه پاردو، هنرمند 45 ساله، که مدتی در مینیاپولیس کار کرد. 

 

چند تا کار در نیویورک دارد، از جمله سرسرای ورودی موزه بنیاد Dia و میکده یا باری به نام  Mountain Bar   -- حالا در لس آنجلس مقیم شده --  شهرتش در این است که مرز بین هنر، معماری و طراحی را کمرنگ می کند. پاردو برای مجموعه هنر ماقبل استعمار یا Pre-Columbian آمریکای مرکزی و جنوبی، فضاهائی به وجود آورده که اگر آثار باستانی سه هزارساله هم توش نمی گذاشتند، باز هم دیدنی می بود.  اما فضاهائی به وجود آورده، گرم و شوق انگیز، که گاهی به جلوه بهتر و بیشتر بعضی از این آثار کمک هم می کند.

 

***

 

موزه لس آنجلس، عظیم ترین موزه غرب آمریکا، با مجموعه های نفیس از هنر باستانی و امروز آمریکا و همه جهان،  سرانجام چند هفته پیش، کلکسیون غنی خود از هنر آمریکای مرکزی و جنوبی را بار دیگر به روی بازدیدکنندگان گشود، با  شیوه ای غیرمتعارف هم در تقسیم بندی آثار و هم در چیدمان تالارها.  خانم ویرجینیا فیلدز، موزه دار ارشد هنر آمریکای مرکزی و جنوبی در موزه لس آنجلس LACMA مسئولیت چیدمان مجدد مجموعه موزه را به عهده داشت. او در باره  دامنه مجموعه موزه لس آنجلس از هنر بومی قاره آمریکا  به صدای آمریکا توضیح می دهد.  خانم فیلدز می گوید: «این مجموعه، طیف گسترده ای از اشیاء را در بر می گیرد که قدیمی ترین آنها به تمدن مکزیک تعلق دارد از هزار و 200 سال پیش از میلاد، یا نزدیک به سه هزار و 200 سال پیش. او می گوید با گسترش آن، این مجموعه اینک از دوران باستان تا هنر مدرن و معاصر آمریکای مرکزی و جنوبی را در بر می گیرد.» خانم فیلدز می گوید چیدمان مجدد این قسمت بخشی از دگرگونی کلی موزه کاونتی لس آنجلس بود که به او فرصت داد در عرضه آثار جهان باستان هم تجدید نظر کند. او می گوید معمولا در موزه ها، اشیاء را بر اساس تاریخ و منطقه تقسیم بندی می کنند، اما فکر او این بود که مثل نمایشگاه های ویژه، اشیاء مجموعه دائمی موزه را هم براساس تم ها و اندیشه های مشخص، تقسیم بندی کند، به امید نشان دادن انسجام و تداوم آثار و همچنین ارتباط موضوعی و فکری، میان آثار دوره ها و مناطق مختلف.

 

آثار مجموعه موزه لس آنجلس، منطقه جغرافیائی 26 کشور امروزی را در بر می گیرد، که از نظر فرهنگی، به سه گروه عمده تقسیم می شود، آمریکای میانه، مکزیک و آمریکای مرکزی، و تمدن های باستانی اطراف کوههای آند، که تا جنوب شیلی را در بر می گیرد. مجموعه  همچنین نقاشی، مجسمه و طراحی دوره استعماری و استقلال آمریکای لاتین را نیز شامل  است. موزه «لس آنجلس کاونتی» همچنین آثار هنرمندان معاصر این کشورها را هم جمع می کند. در عرضه مجدد این آثار، نحوه غیرمتعارف عرضه آنها، یا چیدمان تالارها، به خصوص سه تالار آثار  باستانی آمریکای میانه، بحث  انگیز شد. خانم فیلدز می گوید از هنرمند کوبائی تبار مقیم لس آنجلس، هورهه پاردو  دعوت  شد که شیوه تازه ای پیدا کند برای نمایش آنچه موزه می خواست عرضه کند، و او فکر چشم انداز یا دورنما را مطرح کرد، در پستی و بلندیهای متفاوت روی دیوارها، و در انحناهای متفاوت سکوهای قفسه ها، که به نوعی تکرار فرازونشیب های خاک منطقه است.

 

هنرمند حورحه پاردو، پائین دیوارهای سه تالار و فضای بین ویترین ها را از نوارهای چوبی مواجی پوشانده، و با اضافه کردن رنگهای گرم، فضای خنثی موزه را به غارهای رنگین و شگفت انگیزی تبدیل کرده است پر از گنجینه هائی در انتظار کشف. خانم فیلدز می گوید کار هنرمند حورحه پاردو واقعا هم کمک کرد به تاکید بر اهمیت چشم انداز در ارائه کارها. او در جواب این انتقاد که می گویند آثار عتیقه در میان چیدمان ابتکاری، گم می شوند، جواب می دهد که وقتی بر تک تک آثار متمرکز شویم، چیدمان و دکور اطاقها دیگر حواس ما را پرت نمی کنند. او می گوید در نخستین تالار، هنر آمریکای میانه، مقیاس اشیاء کوچکتر است، اما حتی آنجا هم کاملا به چشم می آیند، به خاطر تراکم اشیاء در قفسه ها و تنوع آنها.  در تالار میانی که به هنر باستانی ایالات غربی مکزیک اختصاص دارد، هنر قوم مایا، که به خاطر اندازه بزرگتر مجسمه ها، رابطه میان چیدمان و اشیاء موزه متفاوت است و حس دیگری از مقیاس وجود دارد.  تم یا درونمایه اشیاء برگزیده برای این تالار، جشن ها و بزرگداشت رویدادهای عمده زندگی است، مثل عروسی، یا پیروزی در جنگ، که اغلب زوج ها را در کنار هم نشان می دهد.

 

خانم فیلدز نمونه ای از مجسمه های سفالین باستانی زوجها را نشان می دهد، از صفحات غربی مکزیک. زن و شوهر هر دو در لباسهای فاخر با پارچه باتیک یا نقش دار تصویر شده اند، مرد با قلاب کمری از گوش ماهی.  خانم فیلدز می گوید امیدش این بود که تماشاگر متوجه شود این تصاویر نمایشی یا انتزاعی نیستند، بلکه نمایشگر دقیق شیوه لباس و آرایش مردم آن زمان هستند.

 

در ویترین دیگر، تصاویری از مردها قرار دارد برگرفته از غرب مکزیک، نماشگر شیوه لباس پوشیدن و زندگی مردم آن دوره و دلمشغولی های آنها، مثل مردی با کوله باری از کوزه های آب، یا مردی که دارد نان ذرت درست می کند، هر چند که این غذا قرنها بعد معمول بود، و یک نوازنده، و یک مرد عزادار. در ویترین بعدی، مجسمه های سفالین زنان قدرتمند، نشانگر بلوغ و رسیدن به سن ازدواج هستند. نقش های روی مجسمه ها نشان دهنده غنای پارچه بافی عهدباستان در این سرزمین است که به خاطر رطوبت، چیزی از آن نمانده. چیدمان نمایشگاه، تکرار و تداوم سنتها را در طول قرون و اعصار را نشان می دهد.  مثل این آدمکهای سفالی سیرک از 200 سال قبل از میلاد. خانم فیلدز می گوید از بخت خوب، پرده نقاشی غیرعادی ای اینجا هست از قرن هفدهم، صدها سال بعد از آن سرامیک، که در آن هم، سنت بندبازی روی تیر، تکرار شده است، و در کنار آن، تردستی با گوی های چوبی. او می گوید این تم ها، نمایشگر خوبی هستند برای نمایش انتقال سنتها از دوره ای به دوره دیگر.

 

مجموعه هنر دوره استعماری و بعد از آن، از نظر تاریخی مهم است و مجموعه غنی هنر مایاها و عهد باستان را وصل می کند به یک مجموعه غنی دیگر موزه... هنر مدرن و معاصر مکزیک. ویرجینیا فیلدز می گوید موزه امیدوار است تحت نظر موزه دار هنر مدرن ایلونا کتزو، مجموعه خود از هنر معاصر کشورهای آمریکای لاتین را گسترش دهد تا نشان دهنده تنوع امروزی هنر این26 کشور باشد.  آنچه مجموعه مدرن موزه را غنی کرده و جهت بخشیده، آثار آثار هنرمند مکزیکی «دی یه گو ری وه» است که یک تالار بزرگ به نمایش آن اختصاص دارد.

 

***

 

طراحی داخلی به قدری چشمگیر است که کسی متوجه ابتکارهای هنرشناس نمی شود، مگر اینکه خودش دست تو را بگیرد دانه دانه رابطه های تماتیک بین اشیاء ویترین ها را نشانت بدهد!  خوبی اش این بود که ما با راهنمائی خود ویرجینیا فیلدز از این نمایشگاه دیدن  کردیم، وگرنه تخصص می خواست که ببینی چطور  کارها را از دوره های مختلف و سرزمین های مختلف، به خاطر ارتباط موضوعی یا موتیف، کنار هم گذاشته بود... البته روش تماتیک تنظیم نمایشگاه را خانم ویرجینیا فیلدز چند وقت پیش در یک نمایشگاه موفق دیگر از هنر مقدس قوم باستانی مایا، امتحان کرده بود.

 

یکی از مقاصد همچه چیدمانی، سروصدا راه انداختن در باره چیزهای بی صداست، مثل زیرخاکی های سه هزار ساله در موزه...  کریستوفر نایت، منتقد لس آنجلس  تایمز، طراحی حورحه پاردو را خیره کننده توصیف کرده و نوشته نظیرش در هیچ موزه ای در هیچ کجای جهان وجود ندارد، و برمبنای درک عمیقی از توانائی بالقوه دکوراسیون هوشمندانه ساخته شده، و یادآور شده که مجموعه هنر ماقبل استعماری یا پیش از کریستف کلمب که بهش pre Columbian می گویند، در موزه لس آنجلس، در دنیا رقیب ندارد.  ولی بعضی منتقدها هم گفته اند این مجموعه برای خودش خیره کننده است.  مثلا هالند کاتر، منتقد هنرهای تجسمی نیویورک تایمز، همین سه روز پیش در یک نقد مفصل نوشت که حورحه پاردو، طراح کوبائی.  در بدعت گذاری و خلاقیت شلوغ پلوغ، این دفعه دیگر رودست خودش بلند شده، و زیاده روی کرده، به طوریکه تا حدود زیادی به آثار هنری که قرار است عرضه کند، لطمه زده. هالند کاتر، پرده ها رنگین حورحه پاردو را به روایت کارتونی آثار تقلیدی از عتیقه های اصیل تشبیه کرده که گاهی در فروشگاههای موزه ها می گذارند.

ویدیو و دنباله مقاله...